Εκλογές για την οθωμανική Βουλή στις τουρκοκρατούμενες Σέρρες

 Η ανακήρυξη του πρώτου, βραχύβιου όπως αποδείχτηκε, οθωμανικού Συντάγματος το 1876 έφερε και το πρώτο, βραχύβιο κι αυτό, οθωμανικό Κοινοβούλιο, τα μέλη του οποίου αναδείχτηκαν μ’ ένα σύστημα έμμεσης εκλογής. Στο νομό Θεσσαλονίκης η διαλογή μεταξύ των υποψηφίων βουλευτών έγινε στις 26 Ιανουαρίου/7 Φεβρουαρίου, οπότε επελέγησαν –σύμφωνα με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο– τρεις Μουσουλμάνοι και τρεις Χριστιανοί, μεταξύ των οποίων και ο Σερραίος στην καταγωγή Μιχαλάκης (Μιχαήλ) εφένδης, ο οποίος όμως διέμενε στην Αθήνα και έμαθε την εκλογή του τηλεγραφικώς! Οι άλλοι δύο Έλληνες βουλευτές του νομού ήταν οι Βασίλειος Παπάζογλους και Στέφανος Τάτης.

Μετά την παραίτηση ενός μουσουλμάνου βουλευτή του νομού Θεσσαλονίκης και την άρνηση του πρώτου επιλαχόντα να τον αντικαταστήσει, ως δεύτερος επιλαχών αναδείχτηκε βουλευτής ένας ακόμη Σερραίος, ο Ισμαήλ Ρασήχ βέης.

Μετά τη λήξη των εργασιών της Βουλής η εφημερίδα Θράκη σχολιάζοντας την κοινοβουλευτική παρουσία του Μιχαλάκη βέη έγραψε ότι αυτός υπήρξε «αληθής αντιπρόσωπος της διαμαρτυρήσεως κατά του επιδρομικού πανσλαβισμού αλλά συνάμα και της διεκδικήσεως πλήρους ισότητος καθηκόντων και δικαιωμάτων υπέρ των Χριστιανών».

Πράγματι, στη συνεδρίαση της 26^ης Μαρτίου κατά τη συζήτηση του ένατου άρθρου του οθωμανικού Συντάγματος που όριζε ότι «Τα δημοτικά συμβούλια κατά την έκταση και τον πληθυσμό εκάστου δήμου αποτελούνται από έξι έως δώδεκα μέλη, κατά το ήμισυ μουσουλμάνοι, κατά το υπόλοιπο ήμισυ μη μουσουλμάνοι», ο Μιχαλάκης εφένδης πρότεινε «την εξάλειψη των λέξεων μουσουλμάνοι και μη μουσουλμάνοι», πρόταση που πάντως δεν έγινε τελικά δεκτή. Πώς; Με συνοπτικές διαδικασίες στη συνεδρίαση της 5/17 Απριλίου 1877, όταν ο πρόεδρος της οθωμανικής Βουλής έθεσε το ζήτημα σε ψηφοφορία· οι μόνοι που δεν σήκωσαν τα χέρια τους, αλλά τα σταύρωσαν σε ένδειξη καταψήφισης, ήταν οι δέκα Έλληνες βουλευτές, οπότε η διατύπωση του συντάγματος παρέμεινε ως είχε.

Το Σύνταγμα του 1876 αναβίωσε μετά την επικράτηση του κινήματος των Νεότουρκων το καλοκαίρι του 1908, κίνημα στο οποίο η πόλη των Σερρών είχε διαδραματίσει κεντρικό ρόλο.

Η εκλογική διαδικασία ξεκίνησε στις 21 Σεπτεμβρίου/4 Οκτωβρίου 1908. Το σύστημα εκλογής ήταν έμμεσο. Αρχικά πραγματοποιήθηκαν πρωτοβάθμιες εκλογές για την ανάδειξη των εκλεκτόρων, οι οποίοι σε δεύτερη φάση θα αναδείκνυαν και τους βουλευτές του κάθε νομού. Η διοίκηση Σερρών με 181.480 άρρενες κατοίκους, θα εξέλεγε 4 βουλευτές (ενώ η Θεσσαλονίκη 6 και η Δράμα 1).

Τις προηγούμενες μέρες το Κεντρικό Οθωμανικό Κομιτάτο είχε υποδείξει τους υποψηφίους του. Στο σαντζάκι των Σερρών υποδείχτηκαν ο γιατρός Ναζήμ βέης, ο Μιδχάτ βέης (διευθυντής του νοσοκομείου Χαμιδιέ στη Θεσσαλονίκη), ο Έλληνας δικηγόρος Δημήτριος Δίγκας και ένας Βούλγαρος, ο Θεοδώρ Πασκάλεφ, μέλος της Εσωτερικής Οργανώσεως. Ως ανεξάρτητοι κατέβηκαν στις εκλογές ο περιβόητος κομιτατζής Σαντάνσκι και ο δικηγόρος Δάλτσεφ.

Σε ανταπόκριση από τη Θεσσαλονίκη με ημερομηνία 19 Οκτωβρίου, που δημοσιεύτηκε στην Ημερησία της Σμύρνης πέντε μέρες αργότερα, γινόταν λόγος για έγγραφο του Νεοτουρκικού Κομιτάτου με σκοπό την καταψήφιση του Δίγκα, όμως αυτό είχε φτάσει καθυστερημένα και ενώ είχαν ολοκληρωθεί οι εκλογές στις πέντε από τις οκτώ υποδιοικήσεις του σαντζακιού Σερρών (πιο συγκεκριμένα στο Πετρίτσι, το Ραζλόκι, την Άνω Τζουμαγιά, το Νευροκόπι και το Δεμίρ Ισσάρ), ώστε η επιτυχία του Δίγκα θεωρείτο ήδη εξασφαλισμένη με βάση τα έως τότε αποτελέσματα και τη διαφορά του από τους Βούλγαρους υποψηφίους.

Αυτό επιβεβαιώθηκε και στα επίσημα αποτελέσματα των εκλογών στις Σέρρες, όπως ανακοινώθηκαν λίγες μέρες αργότερα. Οι 179 εκλέκτορες (87 Οθωμανοί, 50 Βούλγαροι, 41 Έλληνες και 1 Ισραηλίτης) εξέλεξαν τους δύο Τούρκους υποψήφιους με 176 ψήφους αμφότερους, 109 έλαβε ο Δημήτριος Δίγκας και 79 ο Χρήστο Δάλτσεφ. Ο Σαντάνσκι ήρθε πρώτος επιλαχών με μόλις 50 ψήφους.

Εξάλλου στις Σέρρες είχε γεννηθεί (στις 1 Μαΐου 1854) και ο Βιτάλη Φαρατζή, βουλευτής Κωνσταντινούπολης –και μάλιστα ένας από τους μόλις τρεις Ισραηλίτες της οθωμανικής Βουλής.

Ας σημειωθεί και το ότι με μεγαλοπρέπεια γιορτάστηκε στην πόλη των Σερρών, όπως και σε άλλες πόλεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η έναρξη των εργασιών της Βουλής στις 4/17 Δεκεμβρίου την ίδια χρονιά. Η αγορά παρέμεινε κλειστή όλη τη μέρα, τα δημόσια κτίρια σημαιοστολίστηκαν, ενώ το μεσημέρι 101 κανονιοβολισμοί σήμαναν το χαρμόσυνο γεγονός. Λόγοι εκφωνήθηκαν για τα αγαθά του Συντάγματος, ενώ όλα τα στρατιωτικά συντάγματα της πόλης, η στρατιωτική μουσική και οι μαθητές των σχολείων όλων των εθνικοτήτων ξεχύθηκαν στους δρόμους. Το βράδυ η πόλη φωταγωγήθηκε.

Οι τρίτες εκλογές στις τουρκοκρατούμενες Σέρρες πραγματοποιήθηκαν την άνοιξη του 1912.

Το κλίμα ήταν αρκετά πολωμένο και οι ελευθερίες της αντιπολίτευσης περιορισμένες. Ήταν χαρακτηριστικό ένα περιστατικό στις 23 Ιανουαρίου/5 Φεβρουαρίου, γύρω στις 4 το απόγευμα με την αγορά των Σερρών ανοιχτή, όταν μέλη του νεοτουρκικού κομιτάτου «Ένωση και Πρόοδος» με πρωτοστάτη τον φενταή Μπελεγκρατλή Αχμέτ ξυλοκόπησαν με εκατό ραβδισμούς τον επιφανή δικηγόρο Μουσταφά Νουρή βέη, ο οποίος ανήκε στο αντιπολιτευόμενο κόμμα «Ελευθερία και Συνεννόηση» (αλλιώς «Φιλελεύθερη Συνεννόηση»), με το οποίο θα ήταν υποψήφιος στις επερχόμενες εκλογές.

Ο Μουσταφά Νουρή βέης είχε προβεί σε σημαντικές αποκαλύψεις κατά τη διάρκεια της δίκης των δολοφόνων του δημοσιογράφου Ζεκή βέη και ήταν ιδιαίτερα επικριτικός κατά του Τσερκέζ Αχμέτ, ο οποίος του είχε επιτεθεί τον Ιούνιο του 1911, ρίχνοντάς τον από μια γέφυρα παρουσία κόσμου χωρίς να κουνηθεί φύλλο. Τότε ο Μουσταφά Νουρή δεν είχε αντιδράσει, όμως τώρα συνέταξε έγγραφη διαμαρτυρία, την οποία συνυπέγραψαν Τούρκοι πρόκριτοι και τρία μέλη του ελληνικού Πολιτικού Συνδέσμου (οι Τσίρος, Παπαδόπουλος και Σγουρός). Το αποτέλεσμα; Μετά τη δημοσιοποίηση του εγγράφου σε τουρκική εφημερίδα ασκήθηκαν ποινικές διώξεις κατά όσων το είχαν υπογράψει με την κατηγορία ότι «διέβαλαν τις Αρχές»!

Στις 9/22 Φεβρουαρίου έφτασε από την Κωνσταντινούπολη στις Σέρρες ο Δημήτριος Δίγκας, ο οποίος στις προσεχείς εκλογές θα ήταν εκ νέου υποψήφιος στην περιφέρεια των Σερρών, αυτήν τη φορά υπό τη σημαία του Πολιτικού Συνδέσμου, που είχε συγκροτηθεί από τους Έλληνες βουλευτές.

Αντιπροσωπείες διαφόρων σωματείων και συντεχνιών, επιτροπές από τα γύρω χωριά και πάνω από χίλιοι πολίτες τον υποδέχτηκαν στο σιδηροδρομικό σταθμό και στη συνέχεια τον συνόδευσαν μέσω της κεντρικής οδού και της αγοράς στο κτίριο, όπου στεγαζόταν ο Πολιτικός Σύνδεσμος. Εκεί, τον βουλευτή υποδέχτηκε ο πρόεδρος του Συνδέσμου, Ι. Παπακωστίδης.

«Η πάνδημος αύτη εκδήλωσις των αισθημάτων του Σερραϊκού λαού προς τον τέως βουλευτήν κ. Δίγκαν, απόρροια της βαθείας εκτιμήσεως, ην τρέφει προς αυτόν το ομογενές ιδία της περιφερείας μας κοινόν, αποτελεί συνάμα τρανωτάτην διαδήλωσιν των πολιτικών φρονημάτων του Ελληνικού πληθυσμού της περιφερείας Σερρών. [...] Η εν τη προκειμένη περιπτώσει αγαστή αύτη ομοφωνία και σύμπνοια του Σερραϊκού λαού είνε αρκετά εμφανής απάντησις κατά των έξωθι μικρορραδιουργιών προς διάσπασιν του ενιαίου αυτού φρονήματος. Ο Ελληνικός λαός αποκρούει διαρρήδην πάσαν τυχόν υποψηφιότητα οιουδήποτε ομογενούς υποβαλλομένην αυτώ παρ’ οιουδήποτε ξένου πολιτικού κύκλου, αδιάσπαστος δι’ αυτός εχόμενος των ιδίων πολιτικών αρχών ουδεμίαν θέλει αποδώση σημασίαν εις τοιαύτας υποψηφιότητας», σχολίαζε τις επόμενες μέρες ο ανταποκριτής της Νέας Αλήθειας.

Την ίδια μέρα έφτασε στις Σέρρες από τη Θεσσαλονίκη και ο Βούλγαρος βουλευτής Χρ. Δάλτσεφ, στον οποίο όμως «ουδεμία υποδοχή εγένετο, διότι ουδείς, ούτε εξ αυτών των Βουλγάρων εγνώριζε την ημέραν της αφίξεώς του». Οι δύο βουλευτές θα διέμεναν στο ξενοδοχείο Εμπεριάλ του «προωδευτικωτάτου» Κ. Λύκου.

Στη Νέα Αλήθεια της 17.02.1912 δημοσιεύτηκε συνέντευξη του Δημ. Δίγκα. Στέκομαι σ’ ένα απόσπασμα, που έδινε το πολιτικό στίγμα του Δίγκα και έθετε το πλαίσιο έναντι των εκδικητικών πρακτικών των Νεότουρκων:

«Η εκλογική κατάστασις και εν τη περιφερεία Σερρών παρουσιάζει την αυτήν εν γενικαίς γραμμαίς μορφήν, οίαν και εν ταις πλείσταις άλλαις περιφερείαις του Κράτους. Σύμπας ο λαός εν ευρυτάτη κλίμακι ανεξαρτήτως φυλής ή θρησκεύματος και κοινωνικής τάξεως καταβοά κατά της κακοδιοικήσεως των ιθυνόντων και θλίβεται διά την εκ ταύτης κακοδαιμονίαν της χώρας. Τέσσαρα παρήλθον ολόκληρα έτη από της ανακηρύξεως του Συντάγματος και ουδεμίαν είδον μέριμναν της Συνταγματικής κυβερνήσεως εξικνουμένην μέχρις αντιλήψεως των πολλαπλών αναγκών της περιφερείας ταύτης. [...] Ό,τι κυρίως προκαλεί τα μετ’ αγανακτήσεως παράπονα των πολιτών είνε η εγωιστική εμμονή των απανταχού αρχών [...] όπως θεραπεύσωσι τα σφάλματα των κατωτέρων οργάνων. Και ταύτα πάντα προέρχονται εκ του ότι έκαστος υπάλληλος ευνοούμενος του κρατούντος κόμματος απέβη απόλυτος φεουδαρχικός τυραννίσκος εν τω κύκλω της ενεργείας αυτού. Όσον αφορά την συμπεριφοράν της διοικήσεως προς τας εθνότητας ακολουθεί και αύτη κατά γράμμα την υπό της πολιτικής της Κεντρικής διευθύνσεως δεδομένην κατεύθυνσιν. Παντού η αρχή του διαίρει και βασίλευε, η γέννησις διαρκώς μικροζητημάτων προς διαιώνισιν του διαπληκτισμού των τέως διαμαχομένων Εθνοτήτων, αντί πάσης δε άλλης αποδείξεως πρόχειρον παράδειγμα είναι το τελευταίον επεισόδιον του Μελενίκου [...]».

Στις 28 Φεβρουαρίου/12 Μαρτίου ο Πολιτικός Σύνδεσμος Σερρών υπέβαλε και επίσημα την υποψηφιότητα του Δημήτριου Δίγκα. Η σχετική αίτηση έφερε περισσότερες από 400 υπογραφές εκλογέων.

Ως υποψήφιοι του νεοτουρκικού κόμματος «Ένωση – Πρόοδος» στις Σέρρες εμφανίζονταν οι Μιδάτ βέης, Δερβίς βέης, Χρήστος Καραγκιόζης, Νικ. Οικονόμωφ και ένας ακόμη Βούλγαρος. Όσον αφορά τον Ιωάννη Καμτσίδη, τελικά δεν προτάθηκε ως υποψήφιος μετά την προφυλάκισή του με την κατηγορία ότι στις 25 Φεβρουαρίου/9 Μαρτίου είχε ζητήσει χρήματα από τον θεσσαλονικιό ράφτη Γαλόπουλο, για να μην γινόταν έλεγχος στα βιβλία του από τον Εισαγγελέα.

Υποψηφιότητες στην περιφέρεια των Σερρών φέρονταν να είχαν υποβάλλει επίσης: ο Ριζά βέης (μουτεσαρίφης του Σεάρτ στη Μ. Ασία με καταγωγή από το Νευροκόπι), ο δικηγόρος Ιων. Οικονομίδης ή Νικόλαος Οικονόμου (!), ο αναφορογράφος Μεχμέτ εφέντης, ο Τσερκέζ Χαμήτ βέης (μέλος της επιτροπής εκτιμήσεως ακινήτων) και ο μουτεσαρίφης Τσουρούμ, Χιλμή βέης.

Ωστόσο στις 29 Φεβρουαρίου/13 Μαρτίου, ο Δίγκας αναχώρησε εσπευσμένα για την Κωνσταντινούπολη μετά την απόφαση του στρατοδικείου ν’ ασκήσει ποινική δίωξη σε βάρος του, επειδή παρά την παύση της εφημερίδας του «Δίκαια των Εθνών», αυτή είχε επανεκδοθεί υπό τον τίτλο «Παλιγγενεσία».

Τις πολύ τελευταίες μέρες του Φεβρουαρίου ή τις πολύ πρώτες του Μαρτίου (π.η.) έφθασε στις Σέρρες ο διευθυντής της τουρκικής εφημερίδας Σελιάχ, Ταχσίν βέης, και εκφώνησε πολιτική ομιλία υπέρ του νεοτουρκικού κόμματος.

Στις 2/15 Μαρτίου το βράδυ, τέσσερις αντιπρόσωποι της παράταξης «Ελευθερία και Συνεννόηση» (οι Φετχή βέης, Χουρσήτ βέης, Μουσταφά Ρεμήζ βέης και Μουσταφά Νουρή βέης) καθόντουσαν και συζητούσαν στην αίθουσα του ξενοδοχείου Εμπεριάλ στις Σέρρες, όταν δέχτηκαν απρόκλητη επίθεση, κοινώς ξυλοκοπήθηκαν, από δέκα Νεότουρκους αξιωματικούς. Στο σημείο έσπευσαν αστυνομικοί κλητήρες, οι οποίοι προσήγαγαν στο Διοικητήριο όχι τους δράστες, αλλά τα θύματα του ξυλοδαρμού και ύστερα από πολύωρη ανάκριση τους φυλάκισαν! Δυο μέρες μετά, οι τέσσερις άνδρες στάλθηκαν με αστυνομική επιτήρηση στη Θεσσαλονίκη κι από εκεί το ίδιο βράδυ –πάντα με αστυνομική εποπτεία– επιβιβάστηκαν στο αυστριακό ατμόπλοιο με προορισμό την Κωνσταντινούπολη.

Στις διαμαρτυρίες της θεσσαλονικιώτικης λέσχης του κόμματος, ο νομάρχης χαρακτήρισε τα θύματα της επίθεσης ως «ταραχοποιούς», ενώ έφτασε στο σημείο να υποστηρίξει ότι οι Σερραίοι ήταν πάρα πολύ εξαγριωμένοι εναντίον τους και γι’ αυτό η κυβέρνηση δεν αναλάμβανε το ρίσκο να τους άφηνε ελεύθερους!

Εξαιρετικά τολμηρό ήταν το καυστικό σχόλιο του χρονογράφου της εφημερίδας Μακεδονίας με αφορμή το ανήκουστο αυτό συμβάν:

«Υπάρχει κύριοί μου Σύνταγμα ή δεν υπάρχει. Εν εκ των δύο. Όταν υπάρχη, υπάρχει και ελευθερία. Όταν δε υπάρχη ελευθερία ημπορούν οι Προοδευτικοί συνταγματικοί πολίται να δέρουν κάλλιστα τους αντιπολιτευομένους. Πώς άλλως θα είνε ελεύθεροι εις το να διαδηλούν το πολιτικόν των φρόνημα;

Έπειτα, κύριοί μου, αυτοί οι αντιπολιτευόμενοι είνε άξιοι αγχόνης. Αντιπολίτευσις θα πη προδοσία. Ορίστε: Υπάρχει Κυβέρνησις. Η Κυβέρνησις φυσικά υπέρ ουδενός άλλου σκέπτεται και ενεργεί παρά μόνον υπέρ του καλού και συμφέροντος της χώρας. Άρα πας ο αντιπράττων εις το έργον της Κυβερνήσεως δεν ενεργεί υπέρ του καλού και συμφέροντος της χώρας. Άρα ενεργεί υπέρ του κακού της χώρας. Άρα είνε προδότης της πατρίδος. Άρα και οι αντιπολιτευόμενοι είναι προδόται αφού αντιπράττουν εις την Κυβέρνησιν και όχι μόνον αντιπράττουν αλλά και προσπαθούν να την ρίψουν εκ της εξουσίας.

Αυτά, κύριοί μου, είνε πορίσματα λογικής, την οποίαν θα υιοθετούσε και αυτός ο Σταγειρίτης Αριστοτέλης.

- Α εφέντηδες και μπέηδες αντιπολιτευόμενοι. Τσοκ ολούρσουνους.

Φαντασθήτε να θέλουν αυτοί να ρίψουν ένα Μεγάλον Βεζύρην! Α είνε πολλή επιείκεια εκ μέρους των συμπολιτευομένων βαταντάσηδων που έδειραν μόνον τους αντιπολιτευομένους των Σερρών [...]».

Στις 3/16 Μαρτίου το απόγευμα, ο μητροπολίτης Σερρών Απόστολος επισκέφθηκε μαζί με τον μητροπολίτη Δράμας και Ζιχνών τον νομάρχη Θεσσαλονίκης και του έθεσε το ζήτημα του αποκλεισμού εξήντα πέντε (κατ’ άλλες πληροφορίες άνω των ογδόντα) εκλογέων της συνοικίας Κάτω Καμινίκια.

Εξάλλου τρεις μέρες αργότερα, τα μέλη της μικτής ελληνοβουλγαρικής εκλογικής επιτροπής Σερρών (οι Γιαννάκης Παπακωστίδης, Γεώργιος Τσίρος, Χρήστος Πάτρας, Δημήτριος Τάσωφ, Τάσκο Γιάγκωφ, Κωνστ. Παπαδόπουλος, Φιλοκτήμων Κάρσος και Κοσμάς Γεωργίεφ) απέστειλαν τηλεγράφημα προς την Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης διαμαρτυρόμενοι για εκλογικές παρανομίες στην περιφέρεια των Σερρών και απειλούσαν με αποχή:

«Ένεκα της κακής διαιρέσεως των εκλογικών τμημάτων και της παρερμηνείας του σχετικού νόμου εν τω καζά Δζουμά Μπαλιά, Πετριτσίου, Δεμίρ Ισσαρίου κτλ. τοσαύται προκύπτουσιν αδικίαι εις τους χριστιανικούς πληθυσμούς, ώστε ο χριστιανικός λαός και των μερών τούτων και ολοκλήρου του σαντζακίου περιέπεσεν εις απελπισίαν και απόγνωσιν και φρονεί να αποσυρθή από του να μετάσχη εις τας εκλογάς. Διερωτώνται οι χριστιανοί εάν ευρίσκωνται εις χώραν κυβερνωμένην συνταγματικώς ή υπό το κράτος και την πίεσιν Κυβερνήσεως απολυταρχικής. Ούτως εφαρμόζεται ο νόμος της ισότητος· πάντοτε οι χριστιανοί θα θεωρώνται αιχμάλωτοι και ραγιάδες; Εις ουδεμίαν χώραν συνταγματικώς κυβερνωμένην ούτε ηκούσθη ούτε εθεάθη τοιαύτη καταπάτησις του περί εκλογών νόμου. Εάν μη επανορθωθώσιν αμέσως αι αδικίαι, αι γενόμεναι κατά την διαίρεσιν των εκλογικών τμημάτων, εάν δεν εφαρμοσθή καλώς ο περί ισότητος νόμος και εφαρμοσθώσιν αι νόμιμοι διατάξεις ο χριστιανικός λαός δεν ευρίσκει λόγον συμμετοχής εις τας εκλογάς. Ενεργήσατε υπέρ της ισότητος και της δικαιοσύνης».

Για παράδειγμα, στο Δεμίρ Ισσάρ η εκλογική διαίρεση έγινε κατά τέτοιο τρόπο, ώστε οι 3730 Τούρκοι εκλογείς θα αναδείκνυαν έντεκα εκλέκτορες, ενώ οι 6052 Έλληνες και Βούλγαροι θα αντιπροσωπεύονταν μόνο από εννέα.

Άλλη αυθαιρεσία καταγγέλθηκε στο τμήμα Καρλίκοβας (σήμερα Μικρόπολη Δράμας) του καζά Ζίχνης. Εκεί ο αντιπρόσωπος της εφορευτικής επιτροπής αντί να ειδοποιήσει αυτοπροσώπως και έγκαιρα για την ορισθείσα ημέρα των εκλογών, ως όφειλε σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, έστειλε έφιππο χωροφύλακα στα γύρω χωριά μόλις το βράδυ της παραμονής της εκλογικής διαδικασίας. Μάλιστα στο χωριό Ρεσίλοβο (σήμερα Χαριτωμένη Δράμας) ο χωροφύλακας έφθασε μέσα στη νύχτα, ξύπνησε τον μουχτάρη και τον διέταξε με το ξημέρωμα να πάρει τους χωρικούς και να μεταβούν στην Καρλίκοβα. Μέχρι όμως να καταστεί δυνατό να συγκεντρωθούν οι χωρικοί από τις διάφορες δουλειές τους πέρασε αρκετή ώρα κι όταν οι εκλογείς κατάφεραν να φτάσουν στην Καρλίκοβα, ειδοποιήθηκαν ότι οι εκλογές είχαν τελειώσει παρουσία μόνο των Τούρκων!

Στη Ζηλιάχοβα πάλι είχαν υποβληθεί διάφορες ενστάσεις για απάλειψη ανύπαρκτων Τούρκων εκλογέων από τους εκλογικούς καταλόγους, όμως παρότι οι ενστάσεις αυτές έγιναν δεκτές από την εφορευτική επιτροπή, οι εκλογικοί κατάλογοι δεν διορθώθηκαν και οι ανύπαρκτοι ψηφοφόροι... ψήφισαν κανονικά (π.χ. ο Αχμέτ μπιν Χασάν διαδέχτηκε τον Χασάν μπιν Αχμέτ κλπ.).

Κατά παρόμοιο τρόπο (δεν) τακτοποιήθηκε και το ζήτημα των παραλειφθέντων Χριστιανών εκλογέων στα Κάτω Καμινίκια. Παρότι οι ενστάσεις είχαν ασκηθεί εμπρόθεσμα, αυτές απορρίφθηκαν από την εφορευτική επιτροπή, η οποία όμως δεν εξέδωσε γραπτή απόφαση. Κατά συνέπεια ήταν ανέφικτη η άσκηση έφεσης στο Πρωτοδικείο από τη στιγμή που δεν υπήρχε συγκεκριμένο έγγραφο!

Στις 12/25 Μαρτίου ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση των εκλογών με την ανάδειξη των εκλεκτόρων στην υποδιοίκηση Ζίχνης. Από τους 17 εκλέκτορες, οι 12 ήταν Έλληνες, 3 ήταν Βούλγαροι και οι άλλοι δύο Τούρκοι της «Ένωσης και Προόδου». Ωστόσο στην κωμόπολη της Ζηλιάχοβας καταγγέλθηκε λαθροχειρία, καθώς στην κάλπη βρέθηκαν 576 ψηφοδέλτια γραμμένα στα τουρκικά, όταν οι εγγεγραμμένοι Τούρκοι εκλογείς ήταν μόλις 516· εξάλλου βρέθηκαν 511 ελληνικά ψηφοδέλτια, όταν οι Έλληνες εγγεγραμμένοι εκλογείς ανέρχονταν σε 545.

Μάλλον την επόμενη μέρα αναδείχτηκαν οι εκλέκτορες στις Σέρρες: εννέα μουσουλμάνοι της «Ένωσης και Προόδου», ένας Ισραηλίτης, οκτώ Έλληνες και Βούλγαροι.

Γνωστά είναι επίσης τα αποτελέσματα σε δύο χωριά. Στο Κιουπρί (Γεφυρούδι) της υποδιοικήσεως Κάτω Τζουμαγιάς εκλέκτορας εξελέγη με 321 ψήφους ο ομογενής Δημήτριος Παράσχος επικρατώντας του σαντανσκικού υποψηφίου Τάκη Γκιώτσα. Στο δε Σάβιακο (Βαμβακόφυτο) εκλέκτορας αναδείχθηκε με 189 ψήφους ο Αναστάσιος Πούγγουρας έναντι 134 ψήφων του σαντανσκικού υποψηφίου και 35 ψήφων του Αρίφ εφέντη που εκπροσωπούσε τους Νεότουρκους.

Στις 24 Μαρτίου/6 Απριλίου ξεκίνησαν σταδιακά οι δευτεροβάθμιες εκλογές πρώτα στους καζάδες Δεμίρ Ισσάρ, Πετριτσίου και Νευροκοπίου. Στις 29 Μαρτίου/11 Απριλίου ήρθε η σειρά της υποδιοίκησης Ζίχνης, ενώ στην περιφέρεια Σερρών οι βουλευτικές εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 2/15 Απριλίου.

Λίγες μέρες μετά ανακοινώθηκαν τα επίσημα αποτελέσματα. Βουλευτές Σερρών αναδείχθηκαν και οι τέσσερις υποψήφιοι του νεοτουρκικού κόμματος «Ένωση και Πρόοδος» με 121 ψήφους έκαστος. Ήταν δύο Τούρκοι και δύο Βούλγαροι (σαντανσκικοί), οι: Δερβίς βέης, Χουλουσή βέης, Στόγιεφ εφέντης και Χατζήεφ εφέντης. Από 77 ψήφους έλαβαν ο Δημήτριος Δίγκας και ο Χρ. Δάλτσεφ, 45 ο Αχμέτ Ριφάτ βέης και 32 ο Μεμέτ Αλή βέης. Επίσης βρέθηκαν δύο λευκά ψηφοδέλτια.

Ας δούμε όμως και κάποιες άλλες πολιτικές ειδήσεις από τις τουρκοκρατούμενες Σέρρες το 1912, παραμονές του πρώτου βαλκανικού πολέμου:

«Μετά χαρακτηριστικής εις άκρον ψυχρότητος και αδιαφορίας» γιορτάστηκε τον Ιούνιο η επέτειος ανακήρυξης του οθωμανικού Συντάγματος στην πόλη των Σερρών σύμφωνα με τον ανταποκριτή της Νέας Ημέρας. Πέρα από την επίσημη εκδήλωση στο διοικητήριο, η πόλη έφερε «την συνήθη καθημερινήν αυτής όψιν, καθόσον η αγορά και άπαντα τα καταστήματα, Χριστιανικά τε και Τουρκικά, ήσαν ανοικτά, εν αντιθέσει προς την κατά τα παρελθόντα έτη επικρατήσασαν συνήθειαν να κλείωσι ταύτα, όπως συμμεθέξωσιν οι καταστηματάρχαι του πανηγυρισμού της ημέρας, και άπαντες οι κάτοικοι ετράπησαν εις τα καθημερινά αυτών έργα».

Κατά τον ανταποκριτή της αθηναϊκής εφημερίδας, η αδιαφορία αυτή αποτελούσε οιονεί διαμαρτυρία των Σερραίων κατά του νεοτουρκικού κομιτάτου και περιφρόνηση στα μέλη του, που είχαν επιφορτιστεί με τη διεξαγωγή του εορτασμού. Εξάλλου, σαφής εκδήλωση δυσθυμίας ήταν η απουσία των περίπου εκατό αξιωματικών και προκρίτων της ελληνικής και της τουρκικής κοινότητας στο επίσημο γεύμα ύστερα από υπόδειξη του μουτεσαρίφη: οι μεν Τούρκοι είχαν εξαφανιστεί από τις πρωινές ώρες στις εξοχές, οι δε Έλληνες στην πλειοψηφία τους επικαλέστηκαν κάποια δικαιολογία, ώστε πολύ λίγοι έδωσαν το παρόν, όσοι δεν μπορούσαν να δικαιολογήσουν ενδεχόμενη απουσία τους.

Τον Αύγουστο ήρθε στις Σέρρες ο Αχμέτ Ριφάτ βέης και ίδρυσε λέσχη του αντιπολιτευόμενου κόμματος «Ελευθερία και Συνεννόηση». Πρόεδρος εξελέγη ο κτηματίας Αβδουραχαμάν εφέντης, αντιπρόεδρος ο Κωνσταντίνος Αργυριάδης και ταμίας ο Δημ. Γράτσης.

Εξάλλου τον Αύγουστο ο σουλτάνος διέλυσε την οθωμανική Βουλή και προκήρυξε νέες εκλογές, οι οποίες δεν διεξήχθησαν ποτέ, καθώς στο μεταξύ ξέσπασε ο πόλεμος. Στη Νέα Αλήθεια της 19.09.1912 διαβάζουμε πληροφορίες για τις υποψηφιότητες στην περιφέρεια των Σερρών. Ο Δημήτριος Δίγκας θα ήταν και πάλι ο υποψήφιος του «Πολιτικού Συνδέσμου», ο Δάλτσεφ των Βούλγαρων, ενώ υπήρχαν και πληροφορίες για στρατηγική εκλογική συνεργασία Ελλήνων και Βουλγάρων (εξαιρουμένων των Σαντανσκικών, οι οποίοι συνεργάζονταν με τους Νεότουρκους). Σ’ ό,τι αφορά το κόμμα «Ελευθερία και Συνεννόηση», δεν είχε κλειδώσει ακόμη η υποψηφιότητα του δικηγόρου Μουσταφά βέη, ενώ ως σίγουρος υποψήφιος εμφανιζόταν ο γιός του άλλοτε βεζίρη Χαλέλ Ριφαάτ Φερήτ βέης.

_________________________________________

* Με αποσπάσματα από την έρευνά μου «Οι Σέρρες και οι Σερραίοι μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων»...

τόμος Α΄: σελίδα 145

τόμος Β΄: σελίδες 299-300, 302, 373-374, 375, 376, 378, 379-381, 382-383, 384, 388, 391, 393