Μικρές και μεγάλες ειδήσεις από την περιοχή των Σερρών το 1883

ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΕΡΡΑΪΚΑ

-- Την κατανυκτική περιφορά του Επιταφίου και το ασυνήθιστα ήσυχο Πάσχα του 1883 (δηλ. χωρίς τους εθιμοτυπικούς πυροβολισμούς της Ανάστασης) περιέγραψε ο ανταποκριτής του Νεολόγου στις Σέρρες:

«Τας επί τη Αναστάσει του Κυρίου ημών εορτάς διήλθομεν ενταύθα εν γαλήνη και αγαλλιάσει πνευματική. Η του Επιταφίου έξοδος εν τη της Μητροπόλεως εκκλησία εγένετο μετά θρησκευτικής όντως κατανύξεως· προ των θυρών δε των οικιών, οπόθεν διήρχετο, κηροπήγια μεγαλοπρεπή, και χαριέντως κεκοσμημένα, μετά τριών ή τεσσάρων κηρίων, ανθοδέσμαι, και καιόμενον λιβανωτόν φιλοκάλως επί τραπεζών έκειντο· ενιαχού δε παρετήρει τις και αυτοσχεδίους μικράς και λυτάς μεν πλην κομψάς αψίδας αποτελουμένας εκ κεχρωματισμένων φανών, ανθέων και κλάδων δένδρων οπωσδήποτε ευόσμων. Άξιον δε σημειώσεως ότι ούτε την νύκτα της κυριακής του Πάσχα, ούτε κατά τον εσπερινόν της αυτής ημέρας ερρίφθη πυροβολισμός τις· το νοήμον της πόλεως ημών κοινόν εκτιμήσαν δεόντως τας των αρμοδίων νουθεσίας και επιταγάς αξιεπαίνως απέσχεν τέλεον του πολλάκις πολλά, ως γνωστόν, επιφέροντος δυστυχήματα ολεθρίου τούτου εθίμου».

-- Στις 30 Απριλίου/12 Μαΐου, ημέρα Σάββατο, ένα ακραίο μετεωρολογικό φαινόμενο έπληξε την πόλη των Σερρών. Αστραπόβροντα, δυνατή βροχή και χαλάζι έπεφταν επί ένα τέταρτο περίπου της ώρας συνοδεία ισχυρότατων ανέμων, οι οποίοι έκαναν τη βροχή να μοιάζει με «τον καπνόν μεγάλου εμπρησμού» κατά την παρομοίωση του ανταποκριτή της εφημερίδας Νεολόγος. Εξαιτίας της δυνατής βροχής πλημμύρισε ο τότε αποκαλούμενος και «Πόντος» παραπόταμος του Στρυμόνα στο ανατολικό άκρο της πόλης, ο οποίος «απειλητικώς και αγερώχως ήρξατο μετά κρότου κατερχόμενος». Πολλοί ήταν οι Σερραίοι, οι οποίοι έσπευσαν να δουν από κοντά τα ορμητικά νερά του ποταμού να χτυπούν με θόρυβο τα κλαδιά των δέντρων και να σπάνε ορισμένα απ’ αυτά.

-- Στις αρχές Μαΐου, με εγκύκλιό του το υπουργείο Εσωτερικών της Ελλάδας απαγόρευσε την εισαγωγή προβάτων και κατσικιών από την περιοχή των Σερρών (όπως και της Αττάλειας) λόγω κρουσμάτων ευλογιάς.

-- Τον Μάιο, ο Κωνσταντίνος Καπέτης, αντιπρόσωπος της Οθωμανικής Τράπεζας Σερρών, διορίστηκε υποπρόξενος της Αγγλίας στις Σέρρες, ύστερα από πρόταση του Γενικού Προξένου της Αγγλίας στη Θεσσαλονίκη, Βλούντ.

«Χαίρομεν μεγάλως ότι ούτως η προσήκουσα σπουδαιότης αποδίδοται τη πόλει ημών», σχολίαζε ο ανταποκριτής του Νεολόγου. «Αι Σέρραι, ένεκα λόγων ιστορικών, γεωγραφικών και πολιτικών απέβη, μάλιστα σήμερον, λίαν σπουδαία πόλις, κτωμένη βαθμηδόν ην επί των βυζαντινών χρόνων είχε ομολογουμένην σημαντικότητα».

Τα εγκαίνια του νέου υποπροξενείου πραγματοποιήθηκαν στις 17/29 Ιουνίου, οπότε παρουσία κόσμου ο Καπέτης έβαλε την αγγλική σημαία στο κήπο του σπιτιού του, στη δε προμετωπίδα της αυλόπορτας τοποθέτησε τα σχετικά σήματα.

-- Στις 5/17 Ιουνίου πραγματοποιήθηκαν οι αρχαιρεσίες του Μακεδονικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου. Νέος πρόεδρος εξελέγη ο Δ. Θεοδωρίδης, αντιπρόεδρος ο Β. Σταμούλης, ταμίας ο Ν. Αναγνώστου, ενώ γραμματείς και βιβλιοφύλακες οι καθηγητές Ι. Τσικόπουλος, Β. Δημητριάδης και Ν. Κουμπίδης· απλοί σύμβουλοι εξελέγησαν οι Χ. Τέγοτζικ, Ν. Ιωαννίδης και Π. Πέντζος.

-- Προς τα τέλη Αυγούστου, νέος διερμηνέας στο ελληνικό προξενείο των Σερρών διορίστηκε ο Γ. Τσορπατζόγλους.

-- Στις Σέρρες βρέθηκε ο νομάρχης Θεσσαλονίκης, Γκαλήπ πασάς, τον μήνα Σεπτέμβριο. Στις συσκέψεις που είχε με τοπικούς παράγοντες συζητήθηκε η ανέγερση διοικητηρίου, το κόστος του οποίου υπολογίστηκε σε τέσσερις χιλιάδες λίρες με την οθωμανική κυβέρνηση να συνεισφέρει τις χίλιες, καθώς επίσης η ολοκλήρωση της επί χρόνια υπό κατασκευή αμαξιτής οδού Σερρών – Θεσσαλονίκης, για την αποπεράτωση της οποίας στην επαρχία Σερρών αναλογούσε κόστος 700 – 800 λιρών, με τις εκκρεμότητες ν’αφορούν κυρίως την κατασκευή γεφυρών.

Η παρουσία του Γκαλή πασά στις Σέρρες ολοκληρώθηκε με επίσκεψη στη μονή Τιμίου Προδρόμου στις 11/23 Σεπτεμβρίου. Οι καλόγεροι υποδέχθηκαν ολόκληρη κουστωδία, καθώς τον νομάρχη συνόδεψαν ο μουτεσαρίφης Σερρών, ο στρατιωτικός διοικητής, ο καϊμακάμης Πετρίσκη και άλλοι Οθωμανοί πρόκριτοι, οι οποίοι περιηγήθηκαν στο μοναστήρι και γευμάτισαν με τους μοναχούς.

-- Η δολοφονία ενός αρτοποιού, το πτώμα του οποίου βρέθηκε ακρωτηριασμένο, αναστάτωσε την πόλη των Σερρών στα τέλη Οκτωβρίου, με το μοναχογιό του θύματος να θεωρείται ο κύριος ύποπτος.

-- Στις αρχές Δεκεμβρίου συστάθηκε επιτροπή με σκοπό τη διενέργεια προαιρετικού εράνου για τη συγκέντρωση χρημάτων και τη διανομή τους σε φτωχές οικογένειες ενόψει των Χριστουγέννων.

-- Ο μεγαλοπρεπής χορός στην οικία Δ. Χατζηδήμου στις 3/15 Δεκεμβρίου, με αφορμή την επιστροφή από το εξωτερικό των νιόπαντρων Αλέξανδρου και Αικατερίνης Χατζηδήμου, αποτέλεσε μεγάλο κοσμικό γεγονός για την πόλη των Σερρών. Ο ανταποκριτής του Νεολόγου στις Σέρρες μετέφερε το ρεπορτάζ:

«Αι πλείσται των καλλιτέρων οικογενειών της πόλεως ημών ήσαν προσκεκλημέναι, παρευρέθη δε και ο μουτεσαρίφης ημών, ο ταγματάρχης της χωροφυλακής και άλλοι τινές επίσημοι οθωμανοί. Οι προσερχόμενοι λίαν αβρόφρονος δεξιώσεως ετύγχανον από τε της ευγενούς οικογενείας του κ. Δ. Χ΄΄ Δήμου και των αξιολόγων αυτού αδελφών Αθανασίου και Αλεξάνδρου. Εν ενί λόγω τους προσελθόντας διέκρινεν άκρα εθιμοταξία (étiquette)· ιδία δε καλλιπάρειοι [= με ωραία μάγουλα] και τανύπεπλοι [= με μακριά φουστάνια] νεάνιδες, πλουσίαν και ποικίλην ενδυμασίαν φέρουσαι [...].

Περιττόν ειπείν ότι απερίγραπτος ευθυμία και κίνησις επεκράτει σχεδόν μέχρι της πρωίας, οπότε έληξεν και ο χορός, και ότι κατά μικρά διαλείμματα ποικίλα και εξαίρετα προσεφέροντο αναψυκτικά ποτά και ζυμαρικά. Ούτως η του χειμώνος έναρξις εγένετο διά του υπό πολλάς επόψεις λαμπρού τούτου χορού».

Κατά τ’ άλλα οι Σερραίοι παραπονούνταν για την έλλειψη δημοσίων θεαμάτων στην πόλη. Ο λόγος και πάλι στον ανταποκριτή του Νεολόγου: «Δυστυχώς καίτοι αρκούντως, ως γνωστόν, πολυπληθής η πόλις ημών, και θέατρον κεκτημένην, εν τούτοις σπανίως δραματικοί θίασοι έρχονται ενταύθα· όθεν και τον χειμώνα τούτον στερούμεθα του μόνου αληθώς μέσου δι’ ου εν ώραις μακρών νυκτών ευρίσκει τις πραγματικήν ανάπαυλαν και ψυχικήν τέρψιν, ζωογονείται δε πως το πνεύμα και εξαίρεται η φαντασία. Τούτο είναι έλλειψις όντως σπουδαία διά πόλιν ως αι Σέρραι».

 

ΠΡΟΣΩΠΑ

-- Κάποια ονόματα Σερραίων που συναντούμε στις εφημερίδες της χρονιάς: Βασιλική Βουγιουκλή, Καλιρρόη Παπαδοπούλου, Μαλιφατούρατζης (έμπορος).

-- Στις αρχές Φεβρουαρίου έφυγε από τη ζωή σε βαθύ γήρας η Ελισάβετ Χατζηλαζάρου, χήρα του Αδάμ Χατζηλαζάρου, εγκατεστημένη επί αρκετά χρόνια στον Πειραιά με το γιό της, Δημοσθένη. Η πειραϊκή εφημερίδα Σφαίρα σχολίασε ότι η μακαρίτης «διεκρίνετο ως δέσποινα αγαθοτάτη και ενάρετος τιμωμένη μάλιστα διά τε τους αρχαϊκούς και αξιοπρεπείς αυτής τρόπους».

-- Όμως καλό είναι να μη θυμόμαστε μόνο τους πλούσιους Σερραίους, οι οποίοι είχαν κάθε οικονομική άνεση να συμβάλλουν στην πνευματική πρόοδο της κοινότητας. Υπήρχαν και οι φτωχοί κάτοικοι της πόλης των Σερρών, οι οποίοι με τα στριμωγμένα τους οικονομικά βοηθούσαν όσο μπορούσαν είτε εν ζωή είτε με τη διαθήκη τους μετά θάνατον. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο παντοπώλης Τριαντάφυλλος Αθανασίου με καταγωγή από το Ζάρκο της Θεσσαλίας, ο οποίος πέθανε το πρώτο δεκαπενθήμερο του Απριλίου και με τη διαθήκη του άφησε το παντοπωλείο του αξίας 150 λιρών και επιπλέον 50 οθωμανικές λίρες υπέρ των εκπαιδευτηρίων των Σερρών, ενώ παρόμοια ποσά κατέλειπε και για τη γενέτειρά του.

-- Ο Γεώργιος Τσιάκας, ένας από τους μαθητές του Μαρούλη στις Σέρρες, μέχρι πρόσφατα δάσκαλος στη Σχολή της Παναγίας στην Κωνσταντινούπολη και συγγραφέας διδακτικού θρησκευτικού βιβλίου προ δύο ετών, «κατηρτισμένος εις την γλώσσαν όσον ολίγοι ίσως καθηγηταί μας» (όπως σημείωνε η εφημερίδα Μη Χάνεσαι της 10.07.1883) κατέβηκε τον Ιούλιο στην Αθήνα προκειμένου να δώσει τις απολυτήριες εξετάσεις του Γυμνασίου και να μπορέσει στη συνέχεια να εγγραφεί ως φοιτητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο.

-- Και άλλοι μαθητές του Μαρούλη βρέθηκαν στην Αθήνα την ίδια περίοδο, όπως και ο διευθυντής των σχολείων Νιγρίτας Δ. Ορφανίδης, με την εφημερίδα Μη Χάνεσαι να πλέκει το εγκώμιο όλων.

-- Από το Μη Χάνεσαι αντλούμε κι έναν έπαινο για το πρόσωπο του Ιωάννη Δέλιου, διευθυντή του Γυμνασίου Σερρών, με αφορμή ταξίδι του στην Αθήνα. Το δημοσίευμα τον περιέγραφε «διαπρεπή ως λόγιο, θερμό ως φιλόπατρη, υγιέστατα φρονούντα περί παιδαγωγικής και εκ των καλλωπισμάτων της υπερηφάνου πόλεως των Σερρών». (Μη Χάνεσαι, 26.07.1883)

-- Περισσότερα δημοσιεύματα για Σερραίους το 1883:

- «Ο εκ Σερρών της Μακεδονίας τελειόφοιτος της φιλοσοφικής σχολής κ. Αθανάσιος Φυλακτός δους τας νενομισμένας εξετάσεις ενώπιον των καθηγητών της οικείας σχολής ηξιώθη του διδακτορικού πτυχίου με τον επίζηλον βαθμόν «λίαν καλώς». [..] Ο κ. Φυλακτός δεν αμφιβάλλομεν ότι και εις το μέλλον θέλει επιδείξει εν τη ενασκήσει του υψηλού επαγγέλματός του τον αυτόν ζήλον και επιμέλειαν, ην επεδείξατο κατά το παρελθόν διδάσκων εν Σέρραις και αλλαχού της Μακεδονίας» (Σφαίρα, 11.03.1883)

- «Ασμένως λίαν οι πάντες και ενταύθα εμάθομεν τους αρραβώνας του αξιοτίμου κ. Αλ. Χ΄΄ Δήμου, ανήκοντος εις οικογένειαν εκ των τα πρώτα φερουσών ενταύθα και εις εμπορικόν οίκον εκ των μεγίστων της ημετέρας πόλεως, μετά της δεσποινίδος Κατίνας Λιάμβεη, ων οι γάμοι αύριον (σ.σ. 8/20 Σεπτεμβρίου), ως εμάθομεν, τελούνται εν Πριγκήπω. Συγχαίροντες αυτοίς ευχόμεθα μέλλον εύδαιμον και βίον εσαεί άλυπον και μακραίωνα». (Νεολόγος, 13.09.1883 )

- «Άλλος Μακεδών φιλόπατρις και ευφυέστατος, ο χαριέστατος κ. Γεώργιος Σωτηριάδης, γνωστός ενταύθα και εν Σέρραις, αποπερατόνει κατ’ αυτάς τας Ακαδημαϊκάς σπουδάς αυτού εν Ελβετία και επανακάμπτει εις την φίλην πατρίδα μετά πενταετή απουσίαν, καθ’ ην ενησχολήθη εν Γερμανία και Ελβετία, περί την σπουδήν  της ιστορίας και της παιδαγωγικής. Έχομεν ελπίδα ότι και ούτος ο ισχυρός μαχητής θα προτιμήση να εργασθή εν τη φίλη Μακεδονία». (Μη Χάνεσαι, 08.10.1883)

- «Σήμερον απήλθε εις Σέρρας η κ. Νίνα Κοντού, αφού κατά την ενταύθα διατριβήν της εκλεκτήν παρεσκεύασε την φερνήν [= προίκα] του μελλονύμφου θυγατρίου της, όπερ εμνηστεύσατο ο εν Σέρραις κ. Τικόπουλος, νέος ευπαίδευτος και εκ της πλουσιωτέρας κοινωνίας της πόλεως εκείνης». (Ακρόπολις, 06.11.1883)

- «Μετά χαράς εμάθομεν ότι ο εκ Σερρών νεαρός τεταρτοετής φοιτητής της Ιατρικής κ. Ι. Θεοδωρίδης αναγνούς χθες έκθεσιν επί ασθενούς τινος ηξιώθη της πλήρους εκτιμήσεως του κ. Αρεταίου. Ότε δε ούτος εξέφρασε την ευαρέσκειαν αυτού, ο νεαρός Ασκληπιάδης εκ της πολλής φιλοτιμίας περιήλθεν εις μικράν λιποθυμίαν, αφ’ ης μετά μικρόν ανέλαβε». (Ακρόπολις, 09.11.1883)

- «Κατ’ αυτάς ετελέσθη ο γάμος του εκ των συμπολιτών ημών κ. Ν. Τοκοπούλου μετά της ερασμίας και αξιολόγου δεσποινίδος κ. Αγγελικής Αθ. Κοντού. Το μυστήριον ετέλεσεν ο μητροπολίτης ημών εν τω μητροπολιτικώ ναώ εις ον προσήλθεν άπειρον πλήθος εξ εκατέρων των φύλων. Την δ’ επιούσαν χορός μεγαλοπρεπής εδόθη εν τη οικία του κ. Ν. Τοκοπούλου». (Νεολόγος, 17.01.1884 – επιστολή από 21.12.1883)

- Δημήτριος Μαρούλης.

Με το χάσμα στην κοινότητα των Σερρών να έχει γεφυρωθεί από αρκετών ετών, ένα άρθρο της εφημερίδας Αιών της 1^ης Ιουνίου 1883, το οποίο υπέγραφε κάποιος Ε., κατηγορούσε ξανά το Δημήτριο Μαρούλη για «διάδοσιν του προτεσταντισμού διά της παιδείας».

Μια εξαιρετικά συγκροτημένη απάντηση δόθηκε την επομένη μέσω της εφημερίδας Μη Χάνεσαι, από την οποία αξίζει να κρατήσουμε κάποια σημεία:

Ίσως όμως το άρθρο του Αιώνα δεν ήταν και τόσο τυχαίο. Τις τελευταίες μέρες του 1883 (ή πρώτες του 1884 σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο) ξεκίνησε η αλυσίδα των γεγονότων, που θα εξανάγκαζαν το Δημήτριο Μαρούλη να διακόψει το πολύτιμο πνευματικό του έργο και να εγκαταλείψει τις Σέρρες.

Ξαφνικά, μετά από χρόνια φαινομενικής ηρεμίας και σύμπνοιας, δύο άσπονδοι εχθροί του Μαρούλη τον συκοφάντησαν στην οθωμανική διοίκηση διαστρεβλώνοντας το ρητό που είχε χαραχθεί στα γαλλικά στον τάφο του ελβετού καθηγητή Alfred Gilliéron: «Τα έργα των εχθρών μου και το έργον μου». Σύμφωνα με τους... καλοθελητές, ο Μαρούλης αναφερόταν στους Τούρκους, στα δε σχολεία του προετοίμαζε επανάσταση! Άλλο που δεν ήθελε ο διοικητής των Σερρών, που καιρό τώρα επιδίωκε να κλείσει τα σχολεία του Μαρούλη· τώρα είχε το κίνητρο κι έλειπε μόνο μια αφορμή.

Στις 29 Δεκεμβρίου/10 Ιανουαρίου ένας κατώτερος αξιωματικός συνοδευόμενος από τέσσερις κλητήρες ζήτησαν την εκκένωση της οικίας, όπου στεγαζόταν το σχολείο αρρένων, επικαλούμενοι παλιότερη απόφαση του δικαστηρίου. Ωστόσο η απόφαση δεν μπορούσε να εκτελεστεί, καθώς ο Μαρούλης είχε προσφύγει στο ακυρωτικό δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης, ενώπιον του οποίου η υπόθεση ακόμη εκκρεμούσε, ενώ επιπλέον είχε υπάρξει συμφωνία μεταξύ του υποπροξένου της Αυστροουγγαρίας Αθ. Χατζηδήμου και του μουτεσαρίφη Σερρών, που απέτρεπε την εκκένωση του οικήματος.

Επιστρέφοντας όμως από το Διοικητήριο, όπου είχε παραθέσει όλα τα έγγραφα που αποδείκνυαν του λόγου το αληθές, και με τη σιγουριά ότι το ζήτημα είχε τακτοποιηθεί, ο Μαρούλης συνελήφθη αιφνιδιαστικά από εφτά κλητήρες, οι οποίοι επιχείρησαν να τον οδηγήσουν βίαια πίσω στο Διοικητήριο. Εκείνος όμως κατάφερε να τους ξεφύγει –με τη βοήθεια και του πλήθους που είχε αρχίσει να συγκεντρώνεται– και διέφυγε στην παρακείμενη οικία του.

Στον υποπρόξενο της Αυστροουγγαρίας, Χατζηδήμο, που επιχείρησε να παρέμβει και να ζητήσει εξηγήσεις, ο μουτεσαρίφης απάντησε αρχικά –ενώ στη συνέχεια απέφευγε κάθε επικοινωνία μαζί του– ότι ο Μαρούλης διωκόταν για άλλη πράξη και ότι κι αν ξαναδιαφύγει τη σύλληψη, οι αστυνομικοί κλητήρες θα συνεχίσουν να τον καταδιώκουν μέχρι να συλληφθεί ως ραγιάς δυνάμει της τελευταίας εγκυκλίου της Πύλης.

Με τον Δημήτριο Μαρούλη πολιορκημένο στο σπίτι του από ένοπλη φρουρά, η πόλη διατελούσε σε αναστάτωση τις επόμενες ημέρες, ώσπου ξαφνικά η φρουρά αποχώρησε. Κατά τα διαδοθέντα, η γερμανική πρεσβεία, την προστασία της οποίας είχε ζητήσει τηλεγραφικά ο ίδιος ο Μαρούλης (καθώς έφερε τη γερμανική υπηκοότητα), είχε μεσολαβήσει στην Πύλη ώστε ν’ ανασταλεί η καταδίωξη του Έλληνα δασκάλου και να επανεξεταστεί η υπόθεσή του.

Παρ’ όλ’ αυτά ο Μαρούλης εξακολουθούσε να μένει κλεισμένος στο σπίτι του, ανησυχώντας για την τύχη του. Εξάλλου, ενώ είχε συμφωνηθεί ο σχηματισμός μικτής επιτροπής που θα εξέταζε τις καταγγελλόμενες βιαιοπραγίες των χωροφυλάκων κατά του Μαρούλη, η Πύλη πρόλαβε και μετέθεσε τον καδή Σερρών στην Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή), προκειμένου να τον προστατέψει.

....................................................................................

Και μια αγγελία φημισμένου, κεντρικού σερραϊκού βιβλιοπωλείου, όπως δημοσιεύτηκε στο αθηναϊκό Μη Χάνεσαι το Σεπτέμβριο του 1883:

_________________________________________

* Από την έρευνα «Οι Σέρρες και οι Σερραίοι μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων», τόμος Α΄, σελίδες 196-204, με την προσθήκη της αγγελίας στο τέλος.