Μικρές και μεγάλες ειδήσεις από την περιοχή των Σερρών το 1889

-- Την πρώτη μέρα του 1889 οι κάτοικοι του Δεμίρ Ισσάρ γιόρτασαν μαζί με την πρωτοχρονιά και την επέτειο της Φιλοπροοδευτικής Αδελφότητας. Η γιορτή έλαβε χώρα στην ειδικά διακοσμημένη αίθουσα του σωματείου αμέσως μετά το τέλος της θείας λειτουργίας. Ο πρόεδρος, Κ. Συμέτζος, ανέδειξε με την ομιλία του τη φιλεκπαιδευτική δράση της αδελφότητας όχι μόνο στο διαμέρισμα του Δεμίρ Ισσάρ αλλά και ευρύτερα με τη στήριξη των άπορων μαθητών και των γύρω χωριών. Στον ίδιο τόνο κινήθηκε ο λόγος και του επισκόπου Δαφνουσίας Κωνσταντίνου, ο οποίος εξήρε τη σπουδαιότητα του έργου της αδελφότητας.

Στη συνέχεια άνοιξε κατάλογος και πολλοί από τους παρευρισκόμενους έσπευσαν να συνδράμουν οικονομικά το έργο της. Μεταξύ των δωρητών και των νέων μελών ήταν ο Νικ. Παπαπέτρου, δάσκαλος στην Τζουμαγιά που ήρθε αυθόρμητα στην εκδήλωση, όπως και η μνηστή του, Ελισάβετ Κ. Κουρδουπάλου. Στους παρευρισκόμενους προσφέρθηκαν κόλλυβα, η αρτοκλασία και αναψυκτικά ποτά και κάπως έτσι ολοκληρώθηκε αυτή η διαφορετική πρωτοχρονιάτικη γιορτή.

-- Στις 3/15 Ιανουαρίου, ο θάνατος του 33χρονου Βασίλειου Δημητριάδη από τη Νιγρίτα γέμισε με θλίψη την ελληνική κοινότητα των Σερρών. Έχοντας λάβει πτυχίο από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας με βαθμό «λίαν καλώς» διετέλεσε επί επτά ή οκτώ χρόνια καθηγητής στο γυμνάσιο των Σερρών και διευθυντής στο οικοτροφείο της πόλης κερδίζοντας την εκτίμηση όχι μόνο των συναδέλφων του, αλλά και όλων των Σερραίων. Στο βιογραφικό του ξεχώριζε η συμμετοχή του στην επανάσταση του Πηλίου το 1878 πολεμώντας στην Πορταριά και τη Μακρινίτσα υπό τον Ζήσιμο Μπασδέκη.

Ο ανταποκριτής της Νέας Εφημερίδος τον περιέγραφε με λίγα λόγια: «Μονογενής υιός ατυχών γονέων και στήριγμα της οικογενείας του, ήτο γλυκύς το ήθος και τους τρόπους προσηνέστατος, απήλαυεν δ’ αμερίστου αγάπης εν τη πόλει, ήτις κατεθλίβη επί τω προώρω θανάτω αυτού».

Η δημοσία δαπάνη κηδεία του Βασίλειου Δημητριάδη οργανώθηκε με μεγάλη φιλοκαλία από τον νεαρό συνάδελφό του στο γυμνάσιο, Κλεάνθη Αιγιαλείδη, και ήταν μεγαλοπρεπής. Στην κεφαλή της νεκρώσιμης πομπής πορεύονταν οι μαθητές και οι μαθήτριες των σχολείων με το διδακτικό προσωπικό (κατά σειρά: πρώτα των δημοτικών σχολείων, μετά του γυμνασίου και τέλος του παρθεναγωγείου). Έπονταν δώδεκα στεφάνια εκ μέρους του Έλληνα προξένου Βιτάλη, της εφορείας, του γυμνασιάρχη Δέλιου, των καθηγητών, του εφόρου Τικόπουλου, του γιατρού Χρυσάφη, της οικογένειας Χατζηδήμου, του παρθεναγωγείου, των δημοτικών σχολείων και των σωματείων. Τις ταινίες του φέρετρου κρατούσαν ο διευθυντής του γυμνασίου και οι καθηγητές Κ. Αιγιαλείδης, Αθ. Φυλακτός, Γαληνός Νικολαϊδης, Λ. Δημητριάδης και Τσικόπουλος. Επικήδειους εκφώνησαν στο ναό ο Αθανάσιος Φυλακτός εκ μέρους των καθηγητών και ο Γ. Ιωαννίδης εκ μέρους των Νιγριτινών. Στο νεκροταφείο μίλησαν ο Δ. Τικόπουλος εκ μέρους της εφορείας, ο Δέλιος ως διευθυντής του γυμνασίου και δύο μαθητές.

-- Το δράμα του Μάγιερλινγκ με τη διπλή αυτοκτονία του διαδόχου του αυστριακού θρόνου Ροδόλφου και της ερωμένης του Μαρίας Βετσέρα δεν άφησε ασυγκίνητους τους Σερραίους. Στις 24 Ιανουαρίου/5 Φεβρουαρίου ο πρόξενος της Αυστροουγγαρίας Αθ. Χατζηδήμου οργάνωσε μνημόσυνο (σύμφωνα με άλλη πληροφορία το μνημόσυνο οργάνωσε επιτροπή αποτελούμενη από τους Κ. Ζλάτκο, Α. Παρίση και Ι. Πέτροβιτς), στο οποίο αναγνώσθηκαν μόνο οι κανονισμένες ευχές χωρίς να ψαλεί ολόκληρη η επιμνημόσυνη ακολουθία, εφόσον αφορούσε ετερόδοξους. Τον στολισμό του μητροπολιτικού ναού είχε αναλάβει ο καθηγητής των καλλιτεχνικών Ν. Δέλλιος, ενώ η ιερουργία έγινε από τον πρωτοσύγκελο Χρύσανθο Κοκώνη απουσιάζοντος του μητροπολίτη Σερρών.

Τη μέρα εκείνη οι καμπάνες όλων των εκκλησιών χτυπούσαν πένθιμα. Εντυπωσιακή ήταν η συρροή του πλήθους, παρότι η αγορά ήταν ανοιχτή. Μολονότι οι αυστριακοί υπήκοοι των Σερρών ήταν μόλις δύο, ο Παρίσης και ο Ζλάτκος, ο μητροπολιτικός ναός γέμισε ασφυκτικά από κόσμο. Μάλιστα η προσέλευση ήταν τόσο μεγάλη, ώστε κατέρρευσε η σκάλα του γυναικωνίτη με αποτέλεσμα να τραυματιστούν ελαφριά ορισμένοι από τους παρευρισκόμενους.

Κατά την περιγραφή του ανταποκριτή της Νέας Εφημερίδος, «το πλήθος συνέρρευσεν άμετρον και άπασα η πόλις ήτο εις κίνησιν και αι επιμελέστεραι δε οικοκυράδες εγκατέλιπον τους οίκους των ίνα παραστώσιν εις το ασύνηθες θέαμα και έβλεπέ τις εκ τούτου την μεσημβρίαν το έκτακτον φαινόμενον οικογενειαρχών γευματιζόντων εν τοις ξενοδοχείοις, διότι εις το σπήτι τούς άφησαν χωρίς φαγί»!

-- Σχεδόν κάθε χρονιά σε κάποια ελληνική εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης δημοσιευόταν κάποια ανταπόκριση με πληροφορίες από τον εορτασμό της γιορτής των Τριών Ιεραρχών στην περιοχή των Σερρών. Το 1889 ο Νεολόγος δημοσίευσε ανταπόκριση από το Δεμίρ Ισσάρ.

Η αρχή έγινε με τον εσπερινό στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου, όπου μετέβησαν όλοι οι μαθητές και οι μαθήτριες της πόλης. Από εκεί, το εκκλησίασμα με επικεφαλής τον επίσκοπο Δαφνουσίας μεταφέρθηκαν στη μεγάλη αίθουσα της αστικής των αρρένων σχολής. Μετά την καθιερωμένη ιεροτελεστία του αρχιερέα, χορωδία αποτελούμενη από μαθητές της σχολής έψαλαν ένα τραγούδι υπό τη διεύθυνση του δασκάλου Αντώνιου Αβραμίδη, ενώ δύο συνάδελφοί του, οι Αθανάσιος Ε. Γρέδης και Κ. Δ. Εμμανουηλίδης, επιτηρούσαν όσους μαθητές... δεν τραγουδούσαν. Τη σκυτάλη πήρε η χορωδία των μαθητριών του παρθεναγωγείου, την οποία διηύθυνε η διευθύντρια του σχολείου Μαρία Δημητριάδου με τη βοήθεια της δεσποινίδας Αικατερίνης Σταυρίδου.

Μετά τα τραγούδια ο διευθυντής των σχολείων του Δεμίρ Ισσάρ, Γ. Στιβαρός, εκφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας με αντικείμενο την επίδραση της ελληνικής παιδείας στην ιστορία της ανθρωπότητας διαχρονικά από την αρχαιότητα και εντεύθεν, για ν’ ακολουθήσουν αστείοι διάλογοι, τραγούδια και ποιήματα από τους μαθητές των δύο φύλων και τα νήπια ολοκληρώνοντας έτσι τη γιορτή.

-- Στο μέτωπο των ληστανταρτών το 1889 ξεκίνησε με μια θεαματική εξέλιξη. Η συμμορία του Στόγιου, που άλλοτε ήταν ο φόβος και ο τρόμος ολόκληρης της ανατολικής Μακεδονίας, διαλύθηκε λόγω εσωτερικών διενέξεων. Στο μεταξύ, ο υπαρχηγός της συμμορίας, Θεόδωρος, όχι απλά αποσκίρτησε, αλλά εμφανίστηκε στις αρχές των Σερρών, όπου έτυχε αμνηστίας και παρασημοφορήθηκε κι από πάνω, επειδή είχε δώσει οδηγίες για την καταδίωξη του πρώην αρχηγού του, παρότι όταν του ζητήθηκε να συμμετάσχει και ο ίδιος ενεργά στη σύλληψη του Στόγιου, αυτός όχι απλά αρνήθηκε, αλλά διακήρυξε ότι και μόνος του να απομείνει, δεν θα σταματήσει το έργο του. Τελικά ο Στόγιος όχι απλά δεν συνελήφθη άμεσα, αλλά τον Ιούνιο του 1889 επανεμφανίστηκε στην Ζίχνη.

Με αφορμή το γεγονός αυτό, ο ανταποκριτής της Νέας Εφημερίδος ενημέρωνε το αθηναϊκό αναγνωστικό κοινό για το φόβο και τον τρόμο που σκορπούσαν στην περιοχή οι περιβόητοι «κομήτες» (αργότερα θα επικρατούσε η λέξη «κομιτατζήδες»): «Οι χωρικοί προ πάντων έλληνες υφίστανται τα πάνδεινα· υπό το κράτος του φόβου των βουλγάρων ληστών πάσα εργασία έχει εγκαταλειφθή και την δυστυχίαν των πτωχών ανθρώπων συμπληρούσιν αι απηνείς καταδιώξεις των τουρκικών αποσπασμάτων προς είσπραξιν φόρων αποστερούντων αυτούς και τον άρτον. Διά των βουλγάρων ληστών υφίστανται και τα βουλγαρικά σχολεία παρανόμως εν χωρίοις ελληνικωτάτοις, οι κάτοικοι των οποίων δεν δύνανται να προβώσιν εις το κλείσιμον αυτών, επί απειλή της ζωής των υπό των ληστρικών κομητών. Και η κατάστασις των χωρίων αυτών ούτω περιάγεται εις απόγνωσιν και είνε αμφίβολον αν παρατεινομένης της διαρκούς αυτής ταλαιπωρίας θ’ ανθέξωσι επί πλέον».

-- Στις 11/23 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε μεγάλος χορός στην οικία των Δ. και Ν. Τικόπουλου. Ο ανταποκριτής της Νέας Εφημερίδος επισήμανε ότι οι καλεσμένοι είχαν γοητευτεί από την «ευγένεια και φιλοφροσύνη της αβροτάτης δεσποίνης Αβροκόμης Τ. Τικοπούλου και της φιλομουσοτάτης κυρίας Αγγελικής Ν. Τικοπούλου, ήτις τόσον κατέθελξε διά των μελωδικωτάτων τόνων του γλαφυρού κλειδοκυμβάλου [= πιάνου] της, το οποίον πλήττει [= παίζει] μετ’ εξαιρέτου λεπτότητος και ευαισθησίας».

Η γιορτή ξεκίνησε με τον εθνικό ύμνο υπό τις επευφημίες των καλεσμένων, ενώ μετά τα μεσάνυχτα έγινε ένα φιλολογικό διάλειμμα: ο Δ. Τικόπουλος απήγγειλε στην ομήγυρη το ποίημα του Αχιλλέα Παράσχου «Εις την Γαλλίαν», που είχε δημοσιευτεί στο τελευταίο τεύχος του αθηναϊκού περιοδικού Εβδομάς και το οποίο είχε γίνει ανάρπαστο στην πόλη των Σερρών. Μάλιστα ήταν τόσο μεγάλος ο αντίκτυπος του ποιήματος στην τοπική κοινωνία, ώστε –σύμφωνα με το δημοσίευμα της Νέας Εφημερίδος– ο Παράσχος, που ήδη ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στους κατοίκους του ελεύθερου ελληνικού κράτους, χάρη σ’ αυτό είχε καταστεί «δημοφιλέστατος» και στους Σερραίους.

-- Νέα γιορτή πραγματοποιήθηκε την επόμενη ακριβώς μέρα, 12/24 Φεβρουαρίου, από τον πρόξενο της Ελλάδας, Διονύσιο Βιτάλη, ο οποίος παρέθεσε μεγάλο γεύμα με εκλεκτούς καλεσμένους, όπως τους αδελφούς Χρήστο και Κωνσταντίνο Χατζηλαζάρου (σερραϊκής καταγωγής, αλλά από αρκετών χρόνων κάτοικοι Θεσσαλονίκης), τον Αλκιβιάδη Βουγιουκλή, τον διερμηνέα του προξενείου Αλ. Νάτζιο και τον καθηγητή μαθηματικών Κλ. Αιγιαλείδη. Το αποκορύφωμα του μενού, την επίβλεψη του οποίου είχε ο οικοδεσπότης, ήταν μια τούρτα, πάνω στην οποία κυμάτιζε η ελληνική σημαία.

-- Στις 18/30 Μαρτίου, ημέρα Σάββατο, επέστρεψε στις Σέρρες μετά από μακρά απουσία ο μητροπολίτης Κωνσταντίνος, ο οποίος μετά την αποτυχία της μεσολάβησής του ως πατριαρχικός έξαρχος στη διαμάχη της ορθόδοξης κοινότητας Θεσσαλονίκης, είχε κληθεί στην Κωνσταντινούπολη τον περασμένο Δεκέμβρη.

Το πρωί της ημέρας εκείνης ο ιεροδιάκονος και ο καβάσης της μητρόπολης τον προϋπάντησαν στο χωριό Όρλιακο (σήμερα Στρυμονικό), ενώ στο κτήμα του Γενίκιοϊ τον υποδέχτηκαν (επιβαίνοντες σε άμαξα) εκ μέρους της δημογεροντίας οι Παπαμάρκου, Πόρναλης, Τασάκος και ο γραμματέας Νάκος, εκ μέρους της εφορείας των εκπαιδευτικών καταστημάτων ο Τικόπουλος, ο κλήρος με πρωτοστατούντα τον πρωτοσύγκελο Χρύσανθο, ο γυμνασιάρχης συνοδευόμενος από τους καθηγητές Γαληνό και Αιγιαλείδη και πολλοί έφιπποι πολίτες. Στη διαδρομή τέσσερις έφιπποι από τη φρουρά των Σερρών παρατάχθηκαν τμηματικά γύρω από την άμαξα που μετέφερε το μητροπολίτη (δύο μπροστά και δύο πίσω), ενώ στην είσοδο της πόλης στη συνοικία Καμινίκια περίμεναν τον ιεράρχη οι μαθητές των δύο δημοτικών σχολείων με τους δασκάλους τους και πλήθος κόσμου.

Συνοδευόμενος από το πλήθος ο μητροπολίτης έφτασε στο ναό των αγίων Θεοδώρων, όπου ο Δέλλιος εξήρε το ρόλο της εκκλησίας στη διάσωση της γλώσσας και της εθνικής συνείδησης και τόνισε τη σημασία που είχε η παιδεία για την πόλη των Σερρών, η οποία «πάντοτε εθεώρησε και θεωρεί ως την βάσιν της κοινωνικής και εθνικής αναπτύξεως και προαγωγής την υγιά του λαού παίδευσιν» και παράλληλα «νομίζει ότι διά επιμεμελημένης καλλιεργείας και θεραπείας των ελληνικών γραμμάτων, δύναται να επαναχθή το παρεκτραπέν ρείθρον εις την αρχικήν αυτού κοίτην [...]».

-- Μετά από λίγες μέρες έγινε γνωστό ότι στον μητροπολίτη Σερρών είχε απονεμηθεί το παράσημο Μετζηδιέ τρίτης τάξεως.

-- Στις 7/19 Απριλίου, Μεγάλη Παρασκευή, πολλές ιδιωτικές οικίες και όλα τα δημόσια καταστήματα της ελληνικής κοινότητας των Σερρών φωταγωγήθηκαν για να υποδεχθούν την περιφορά των επιταφίων στις συνοικίες της πόλης αναπληρώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την έλλειψη φαναριών στους δρόμους.

Εξαιρετικά λαμπρός ήταν ο φωτισμός του νεόκτιστου πολιτικού νοσοκομείου: η καλλιτεχνική του πρόσοψη και το περίζωμα του κήπου είχαν φωταγωγηθεί με ενετικούς φανούς (δηλαδή πτυσσόμενα φανάρια κατασκευασμένα από ημιδιαφανές χαρτί) και στεατοκήρια (σπαρματσέτα), ενώ στην κύρια είσοδο ήταν αναμμένος ένας κρυστάλλινος πολυέλαιος.

Το θαυμασμό συγκέντρωσε ο στολισμός και του οικοτροφείου, που ήταν περιζωσμένο με πολύχρωμα μικρά καντήλια, τα οποία καθ’ όλη τη διάρκεια της περιφοράς των επιταφίων φώτιζαν με λαμπρά βεγγαλικά. Μέσα σ’ όλη αυτήν τη φωτοχυσία, τα βλέμματα συγκέντρωσε η κατά μήκος του κτιρίου επιγραφή «Ελληνικόν οικοτροφείον Σερρών» και ο ειδικά διαμορφωμένος «Κρανίου τόπος» στην αυλή: στο βάθος και μπροστά από την κύρια είσοδο, που ήταν καλυμμένη με μαύρο πέπλο, φαινόταν ένας μαύρος σταυρός ανάμεσα σε δύο μεγάλα κεριά· από πίσω με μικρά καντήλια παριστανόταν ο έναστρος ουρανός, ενώ στη βάση του σταυρού υπήρχε ένα ακάνθινο στεφάνι.

Μεταξύ των ιδιωτικών οικιών ξεχώρισαν ως προς τον στολισμό τους αυτή του δημογέροντα Πόρναλη (φωταγωγημένη με πολύχρωμους ενετικούς φανούς, ενώ είχε στηθεί ειδική ανθοστόλιστη αψίδα από την οποία περνούσαν οι επιτάφιοι), του γυμνασιάρχη Ι. Δέλλιου (με πολύχρωμα μικρά καντήλια και κεριά), του Κ. Καπέτη ακριβώς μπροστά από τον μητροπολιτικό ναό και του εμπόρου Γ. Θεοδώρου, ο οποίος είχε επιλέξει ό,τι καλύτερο από το εμπόρευμα του καταστήματός του και σχημάτισε στην είσοδο του σπιτιού του έναν τεχνητό παράδεισο λουλουδιών, ενώ πολύχρωμοι ενετικοί φανοί στο βάθος έδιναν μια μαγευτική εικόνα.

Το βράδυ της 8/20 Απριλίου η Ανάσταση γιορτάστηκε σχεδόν όπως γιορτάζεται και σήμερα «εν μέσω βεγγαλικών φώτων, κρούσεων κωδώνων και κροτήσεων πυροβόλων υπό αίθριον και αστερόεντα ουρανόν, ενώ αδιαλείπτως πύραυλοι εκσφενδονιζομένοι διέγραφον πυρίνους γραμμάς», κατά την περιγραφή του ανταποκριτή της Νέας Εφημερίδος, ο οποίος δυστυχώς δεν υπέγραφε τα πολύτιμα κείμενά του.

-- Μετά το Πάσχα, η ελληνική κοινότητα διεξήγαγε εκλογές. Κάθε ενορία, που δεν μπορούσε να διαθέτει περισσότερους από 200 εκλογείς, έπρεπε να εκλέξει από έναν αντιπρόσωπο με μυστική ψηφοφορία –τουλάχιστον σύμφωνα με το γράμμα του νόμου, γιατί η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. Λόγω της χαμηλής συμμετοχής, που κυμαινόταν συνήθως μεταξύ 20 και 30%, οι εκλογείς υποδείκνυαν ένα ή δύο πρόσωπα (τους υποψήφιους) και στη συνέχεια η ανάδειξη του αντιπροσώπου γινόταν διά της ανατάσεως των χειρών.

Την εκλογική διαδικασία επόπτευε ο ιερέας της κάθε ενορίας, ο οποίος συνέτασσε και μαζί με τους ψηφοφόρους προσυπέγραφε το σχετικό πρακτικό, το οποίο στη συνέχεια απέστειλε στη Μητρόπολη. Εκεί γινόταν η επικύρωση όλων των πρακτικών και ακολούθως οι εκλεγέντες αντιπρόσωποι καλούνταν για την πρώτη συνέλευση, η οποία ήταν 54μελής. Δεν εκλέγονταν όλοι με το σύστημα των ενοριών· πέντε αντιπρόσωποι προέρχονταν από τις συντεχνίες, ενώ παρουσία στη συνέλευση είχαν επίσης οι Έλληνες γιατροί της πόλης, ο διευθυντής του γυμνασίου, καθώς και οι παραιτηθέντες έφοροι της παλιάς συνέλευσης.

Η εκλογική διαδικασία κρατούσε μία εβδομάδα και την τελευταία ημέρα γινόταν η εκλογή των νέων εφόρων (ας πούμε το «συμβούλιο» της πόλης), η οποία το 1889 πραγματοποιήθηκε στις 16/28 Απριλίου. Οι νεοεκλεγέντες έφοροι των Σερρών (και τα σχόλια του ανταποκριτή της Νέας Εφημερίδος στην παρένθεση) ήταν οι: α) Αναστάσιος Νάστος («ταμίας, νέος καλλίστης οικογενείας αρκετά μεμορφωμένος, εύπορος, χρηστός και υπό πολλών φυσικών προτερημάτων περιβαλλόμενος, έμπορος το επάγγελμα») με 43 ψήφους, β) Δημ. Τικόπουλος («επίσης ανήρ ευυπόληπτος, εύπορος, δραστήριος και πολυμαθής, κτηματίας, πάντοτε δε αναπληρωτής του ενταύθα ελληνικού προξενείου εν απουσία του προξένου») επανεκλεγείς με 38 ψήφους, γ) Κων. Νικολαΐδης («διακεκριμένος ιατρός εν Γερμανία τελειοποιηθείς, χρηστός πολίτης και συμπαθής τον χαρακτήρα») με 30 ψήφους και δ) Αλέξανδρος Χατζή Δήμος («τρίτος αδελφός των ευπόρων ενταύθα και ευυπολήπτων Δημ. και Αθαν. Χατζή Δήμων, ανήρ χρηστός, αγαπητός, έμπορος και παραγγελιοδόχος μετά των αδελφών του») με 28 ψήφους.

-- Στις 23 Απριλίου/5 Μαΐου στον μητροπολιτικό ναό των Σερρών γιορτάστηκε η ονομαστική εορτή του βασιλιά Γεωργίου. Μέσα στο ναό είχε στηθεί αψίδα από δάφνες και λουλούδια, κάτω από την οποία στέκονταν ο μητροπολίτης και ο πρόξενος της Ελλάδας, ενώ ως κοσμήτορες επέβλεπαν την τήρηση της τάξης ο καθηγητής του Γυμνασίου Κλ. Αιγιαλείδης και ο διερμηνέας του προξενείου Αλ. Νάτσιος. Λόγω της γιορτής, το βράδυ το προξενείο φωταγωγήθηκε.

-- Στα τέλη Απριλίου, κομιτατζήδες εισέβαλαν μεσημεριάτικα στο χωριό Πούτκοβο του Δεμίρ Ισσάρ. Μέσα από το τζαμί του χωριού άρπαξαν έναν εύπορο Οθωμανό και τον υποχρέωσαν να τους οδηγήσει στην οικία του, την οποία λεηλάτησαν αφαιρώντας ακόμη και τα δαχτυλίδια που φορούσαν μέλη της οικογένειας.

-- Γύρω στις 20 Μαΐου στην πόλη των Σερρών αφίχθηκε ο ελληνικός δραματικός θίασος του Σπυρίδωνα Σφήκα με εκλεκτούς ηθοποιούς: Ευαγγελινή (Ευαγγελία) Παρασκευοπούλου, Ν. Παρασκευόπουλος, Κλεοπάτρα Κολυβίδου, Σπ. Κολυβίδης, Βενιέρης, Μαυροκέφαλος, Αργυρόπουλος κλπ. Ο θίασος θα παρέμενε στις Σέρρες μέχρι τα τέλη Ιουλίου (ή τις πολύ πρώτες μέρες του Αυγούστου).

Η πρώτη παράσταση του θιάσου δόθηκε στις 25 Μαΐου/6 Ιουνίου με το δράμα «Εκπεσούσα γυνή ή Σάρα και Κάρολος». Τον πρωταγωνιστικό ρόλο υποδυόταν η Ευαγγ. Παρασκευοπούλου, η οποία τα επόμενα χρόνια θα γνώριζε μια άνευ προηγουμένου αποθέωση από το αθηναϊκό κοινό, ενώ ήδη μέσα από την περιοδεία της σε διάφορα κέντρα του έξω ελληνισμού είχε κερδίσει τον τίτλο της «Σάρας Βερνάρ της Ανατολής» (αργότερα «Σάρα Βερνάρ της Ελλάδας»).

Πολλά χρόνια μετά, το Μάιο του 1912, η Παρασκευοπούλου (που είχε μεν φύγει από το προσκήνιο αδυνατώντας να συμβαδίσει με τον άνεμο αλλαγής που άρχισε να πνέει στο ελληνικό θέατρο, παρέμενε ωστόσο «ιερό τέρας» για τους θαυμαστές της) θυμόταν ένα περιστατικό από την περιοδεία αυτή και συγκεκριμένα από την άφιξή της στην πόλη των Σερρών. Με επιφύλαξη για την ακρίβεια της περιγραφής –καθώς τα 23 χρόνια που μεσολάβησαν, ενδεχομένως να επηρέασαν τη μνήμη της ηθοποιού– την αναπαράγω, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίς της 31.05.1912:

«Θυμούμαι ένα ταξείδι οδοιπορικόν, το οποίον διήρκεσε είκοσι δύο ημέρας. Κατά το ταξείδι αυτό, έτυχε να περάσωμεν από μίαν πλαγιάν κάποιου αγρίου βουνού, της οποίας ο δρομάκος είχε πλάτος ένα μόνον μέτρον. Επάνω από το κεφάλι μας βράχοι απόκρημνοι, και κάτω χάος. Την πλαγιάν αυτήν την επεράσαμε με γαϊδουράκια. Ένα παραπάτημα ημπορούσε να μας σβύση μονοκονδυλιάς από το βιβλίον της ζωής. Επί τέλους επλησιάσαμεν εις τας Σέρρας. Έξω από την πόλιν ευρίσκεται ένας μεγάλος πλάτανος ιστορικός, που δεν ημπορούν να τον αγκαλιάσουν οκτώ άνθρωποι. Εις τον πλάτανον αυτόν, το 21, ο πασσάς των Σερρών είχε κρεμάσει σαράντα αδελφούς μας, που τους εκατηγόρησαν ως μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Έβγαλα το μεγάλο το μανδήλι μου, [..] εις τα χέρια μου, προσπαθήσασα να αγκαλιάσω τον αγιασμένον πλάτανον, και τον εφίλησα!.. Εις τα κλαδιά του είχαν κρεμασθή σαράντα αδελφοί μας!».

-- Βροχερός ήταν ο Μάιος του 1889. Στις 24 του μήνα (ή 5 Ιουνίου σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο) ένας βοσκός ονόματι Πάσχος παρασύρθηκε από τα νερά και πνίγηκε μαζί με είκοσι πέντε από τα πρόβατά του. Το αγνώριστο πτώμα του ξεβράστηκε δίπλα στο τζαμί της Αγίας Σοφίας.

-- Τον Μάιο του 1889 έγιναν γνωστά και τ’ αποτελέσματα της απογραφής όσων Σερραίων έφεραν την ελληνική υπηκοότητα. Συνολικά στην περιφέρεια των Σερρών ζούσαν 523 άτομα ή 150 οικογένειες.

-- Στις 9 Ιουνίου ο Νεολόγος έγραφε ότι ο σε διαθεσιμότητα τελών στρατιωτικός διοικητής των Σερρών, υποστράτηγος Μουσταφά πασάς, είχε κηρυχθεί αθώος. Έντεκα μέρες μετά έγινε γνωστό ότι μετά το πέρας των ανακρίσεων ο πολιτικός διοικητής Νετζήπ πασάς κρίθηκε ένοχος και παραπέμφθηκε στην εισαγγελία του συμβουλίου του κράτους, ενώ στις αρχές του Αυγούστου οι τουρκικές εφημερίδες έγραφαν ότι οι πράξεις του διοικητή είχαν κριθεί ως κακουργηματικές και γι’ αυτό θα δικαζόταν από το ακυρωτικό συμβούλιο.

-- Στο μεταξύ, στις 17 Ιουνίου ο Νεολόγος ανήγγειλε την έναρξη των εργασιών του υποκαταστήματος της Γεωργικής τράπεζας στις Σέρρες.

-- Τη δεύτερη εβδομάδα του Ιουνίου, η συμμορία του Στόγιου Σκριτζόβαλη έκανε δυναμική επανεμφάνιση στο χωριό Γκόρνιτσα (σήμερα καλή Βρύση) του καζά Ζίχνης. Στο χωριό έτυχε να βρίσκονται τη μέρα εκείνη για αγορά καπνού δύο υπάλληλοι του εμπορικού οίκου Αλλατίνη, ο Μανώλης (Μανωλάκης) Θεοδωρόπουλος και ο μεσίτης Δήμος Πάνδος (ή Δήμκος Καλαποτλής!).

Την ώρα του δείπνου στο σπίτι ενός χωρικού, που είχε προθυμοποιηθεί να τους φιλοξενήσει για τη νύχτα, εμφανίστηκε ξαφνικά ο Στόγιος με δύο ακόμη ληστές. Ο Δήμκος προσπάθησε να βγάλει το όπλο του κατά του Στόγιου, όμως εκείνος αντιδρώντας ακαριαία έβαλε το ξίφος του στο κεφάλι του Μανωλάκη απειλώντας να τον αποκεφαλίσει. Τελικά οι δυο άντρες –μαζί με τρεις ακόμη αιχμαλώτους– αναγκάστηκαν με δεμένα τα χέρια ν’ ακολουθήσουν τους ληστές στο κρησφύγετό τους στο όρος Μενοίκιο. Το αντάλλαγμα που ζητήθηκε για την απελευθέρωσή τους ήταν 3000 τουρκικές λίρες.

Μια πληροφορία υποστήριζε κάτι πραγματικά δύσκολα πιστευτό, ότι ο Δήμκος κατάφερε να πείσει τους ληστές να τον αφήσουν ελεύθερο, επειδή είχε μια κατεπείγουσα εργασία, ζητώντας στη θέση του να κρατήσουν ως αιχμάλωτο το γιό του (!). Τελικά λίγες μέρες μετά οι αιχμάλωτοι, εκμεταλλευόμενοι μια συμπλοκή του αυτοκρατορικού στρατού με τους ληστές, κατάφεραν να διαφύγουν.

-- Ο Φάρος της Μακεδονίας της 21^ης Ιουνίου περιέγραψε για πρώτη φορά το όραμα του οινοπώλη –και μεγάλου ευεργέτη των Σερρών τα επόμενα χρόνια– Γρηγόριου Κωνσταντινίδη για την ανέγερση μεγάλης οικίας και τη λειτουργία παρθεναγωγείου κατά τα πρότυπα των αντίστοιχων ευρωπαϊκών.

Ο Κωνσταντινίδης είχε δηλώσει στην κοινότητα των Σερρών ότι σκόπευε να χορηγεί κάθε έτος ικανό ποσό για τη συντήρηση τριών δασκάλων κοπτικής, εργοχείρων και μουσικής, υπό τον όρο να έχει εφ’ όρου ζωής συμβουλευτική ψήφο στην εκλογή του προσωπικού του ιδρύματος, ενώ μετά το θάνατό του θα οριζόταν διαχειριστική επιτροπή της περιουσίας που θα κατέλειπε σ’ αυτό, τα μέλη της οποίας θ’ αποτελούνταν από έγγαμους χωρίς παιδιά, όπως ήταν και ο ίδιος.

-- Στα τέλη του μήνα, η νομαρχιακή εφημερίδα της Θεσσαλονίκης ανακοίνωσε την απόφαση του νομάρχη να στείλει στις Σέρρες τον διευθυντή των πολιτικών υποθέσεων του νομού, Γιουσούφ εφέντη, για να εξετάσει την ιθαγένεια πολλών κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι ζητούσαν απαλλαγή από την πληρωμή των φόρων που ίσχυαν για τους Οθωμανούς υπηκόους, όπως επίσης απαλλαγή από τη στρατιωτική υπηρεσία κλπ., επικαλούμενοι την κτήση ξένης υπηκοότητας.

Σε περίπτωση που οι ελεγχόμενοι δεν ήταν σε θέση ν’ αποδείξουν την ξένη ιθαγένειά τους μέσα σε δέκα ημέρες, η εντολή προς τον Γιουσούφ εφέντη ήταν να επιβάλει άμεσα την είσπραξη των νόμιμων φόρων. Ο πρόξενος της Ελλάδας διαμαρτυρήθηκε έντονα προβαίνοντας σε σχετικές παραστάσεις τόσο στον γενικό διοικητή της Θεσσαλονίκης όσο και στην ελληνική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη, χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Αντίθετα ο Τούρκος υπάλληλος δεν περίμενε καν την παρέλευση της δεκαήμερης προθεσμίας, αλλά αυθαίρετα έκλεισε το αλευροπωλείο του πειραιώτη Χατζηθεοδώρου μοιράζοντας τα πράγματά του στους Οθωμανούς της πόλης και σαν να μην έφτανε αυτό, άρπαξε από τον Χατζηθεοδώρου και 151 τάλιρα. Την ίδια μοίρα είχαν επίσης τα παντοπωλεία των Φιτζιώρη και Δ. Μπακοδήμου – αμφότεροι επτανήσιοι.

-- Τον Ιούλιο, ο πρόξενος της Ιταλίας στη Θεσσαλονίκη ανακοίνωσε στον οικείο νομάρχη την απόφαση της ιταλικής κυβέρνησης να καταργήσει το υποπροξενείο των Σερρών με αφορμή την παραίτηση του προξενικού πράκτορα στην πόλη, λόγω του πολύ μικρού αριθμού Ιταλών υπηκόων στην περιοχή.

-- Τον ίδιο μήνα ανακοινώθηκε η μετάθεση του Αλοΐσιου Πόγγη στο προξενείο Σερρών, αντικαθιστώντας τον Βιτάλη, ο οποίος με τη σειρά του υποτίθεται ότι θ’ αντικαθιστούσε τον Πόγγη στο προξενείο Βάρνας (βλ. Ακρόπολις, 20.07.1889). Αυτό τελικά δεν συνέβη και ο Βιτάλης παρέμεινε πρόξενος στις Σέρρες μέχρι την ερχόμενη άνοιξη.

Ωστόσο νωρίτερα μέσα στη χρονιά (τον Μάρτιο) είχε αλλάξει ο διερμηνέας του προξενείου. Στις Σέρρες τοποθετήθηκε ο Ευαγγελίδης, ενώ ο μέχρι τότε διερμηνέας, Αλέξ. Μαρίνος Νάτσιος, μετατέθηκε στο προξενείο της Ελασσόνας.

-- Στις 4/16 Σεπτεμβρίου η ισχυρή βροχόπτωση προξένησε πολλές ζημιές στο Δεμίρ Ισσάρ, ενώ τα νερά παρέσυραν έναν εβδομηντάχρονο ονόματι Ιωάννη.

-- Αλλαγή σκυτάλης στη διεύθυνση του γυμνασίου Σερρών τον Σεπτέμβριο. Ο Δέλλιος μετατέθηκε στο γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης, ενώ στη θέση του διορίστηκε ο φιλόλογος Ν. Π. Παπαγεωργίου, που ήδη είχε να επιδείξει σειρά αρχαιολογικών μελετών και είχε εκδώσει τις τραγωδίες του Αισχύλου με σχόλια.

Αρχική επιλογή για τη διεύθυνση του γυμνασίου Θεσσαλονίκης ήταν ο γυμνασιάρχης Ιωαννίνων Πανταζής Μίσσιος, ο οποίος όμως αρνήθηκε την πρόταση κι έτσι επιλέχτηκε ο Δέλιος, για τον οποίο η Νέα Εφημερίς έγραφε στις 17 Αυγούστου –πολύ πριν του υποβληθεί καν πρόταση μετάθεσης– ότι ως γυμνασιάρχης στις Σέρρες είχε αποδείξει «και ζήλον και ευδοκίμησιν εν τη πατριωτική αυτού αποστολή αναμφισβήτητον και το έργον αυτού δεν ήτο δυνατόν ή να εκτιμηθή επαξίως υπό των επιτετραμμένων την επί τούτω μέριμναν· διά τούτο χαίρομεν ιδιαζόντως ότι επανέρχεται αύθις εκεί ταχέως όπως συνεχίση μετά του αυτού ενθουσιασμού την πατριωτικήν αυτού εργασίαν».

-- Κατά το σχολικό έτος 1889-89, οι τρόφιμοι του οικοτροφείου Σερρών αυξήθηκαν κατά περίπου 35 μετά τη διάλυση του διδασκαλείου Θεσσαλονίκης.

-- Για μια σημαντική απώλεια έγραψε η Νέα Εφημερίς στις 26 Σεπτεμβρίου: «Εν Σέρραις απεβίωσε προ τινος εν τη ακμή της ηλικίας, μόλις τριακονταετής, ο ιατρός Κων. Νικολαΐδης, εν Βιέννη επιμελώς καταρτισθείς και διακρινόμενος, έφορος δε των σχολείων εν Σέρραις, αγαπώμενος τα μάλα και απολαύων αμερίστου της υπολήψεως των συμπολιτών του. Τον πρόωρον θάνατον του εξαιρέτου νέου και επιστήμονος διακεκριμένου έκλαυσεν ολόκληρος η πόλις και επένθησεν ενδεικτικώτατα».

-- Μια ακόμη απώλεια για τη σερραϊκή κοινωνία στα τέλη Οκτωβρίου αποτέλεσε ο θάνατος του μεγαλέμπορου Γ. Πέντσιου.

-- Τον Οκτώβριο μια νέα επταμελής ληστρική συμμορία έκανε την εμφάνισή της κοντά στο μεταλλείο του Δεβέ-μποϊ στη δυτική πλευρά του Στρυμόνα. Με την απειλή όπλων τύπου μαρτίνι οι ληστές αφαίρεσαν τα υπάρχοντα φτωχών Οθωμανών προερχόμενων από την κωμόπολη Μπαρακλή-Τζουμαγιά.

-- Κατά πολλές χιλιάδες λίρες ήταν αυξημένη η είσπραξη της δεκάτης στις Σέρρες, σύμφωνα με τα στοιχεία που έγιναν γνωστά τον ίδιο μήνα. Και μπορεί ο Φάρος της Μακεδονίας να εξυμνούσε για την εξέλιξη αυτή τον οικονομικό έφορο του νομού Μουσταφά Ναϊλή βέη, όμως μια απλή ματιά στο εξαιρετικά χαμηλό ποσό, που είχε εισπραχθεί την προηγούμενη χρονιά, εξηγεί πειστικά τη διαφορά.

-- Στις 31 Οκτωβρίου/12 Νοεμβρίου θύμα ληστείας κοντά στη Θεσσαλονίκη έπεσε ο ταχυδρόμος των Σερρών. Το μεγαλύτερο μέρος των μεταφερόμενων χρημάτων διασώθηκε, καθώς οι ληστές απέσπασαν μόλις 250 από τις 5000 λίρες που εκείνος είχε συνολικά στους σάκους του, όμως κατά την επίθεση έχασαν την ζωή τους τρία μέλη της συνοδείας του. Μέχρι τα τέλη του Νοέμβρη συνελήφθησαν τουλάχιστον δέκα από τους ληστές, εκ των οποίων οι τρεις ομολόγησαν την ενοχή τους.

Κατά σύμπτωση την αμέσως επόμενη μέρα, 1/13 Νοεμβρίου, θύμα ληστείας έπεσε και ο αγωγιάτης Χουσεΐν, ο οποίος ήταν κάτι σαν ιδιωτικός ταχυδρόμος μεταφέροντας εμπορεύματα από τη Δράμα στις Σέρρες. Από τα έξι με εφτά άλογα που οδηγούσε ο Χουσεΐν, η συμμορία των ληστών άρπαξε το ένα, στον οποίο υπήρχαν εμπορεύματα αξίας περίπου 40 λιρών.

-- Στις 10/22 Νοεμβρίου ο Νεολόγος ανήγγειλε το θάνατο του ιδρυτή και προέδρου της Φιλοπροόδου Αδελφότητος του Δεμίρ Ισσάρ, Κωνσταντίνου Εμμ. Συμέτσου, η παρακαταθήκη του οποίου ήταν: η μεταρρύθμιση των κοινοτικών πραγμάτων, η σύνταξη νέων κανονισμών, η σύσταση οκταμελούς εφορείας των κοινών, η εκκλησιαστική προαγωγή του Δεμίρ Ισσάρ, η μεθοδικότερη διαρρύθμιση των σχολείων της πόλης, η ίδρυση και λειτουργία Παρθεναγωγείου κλπ.

Δύο μέρες οι καμπάνες ηχούσαν πένθιμα στην πόλη του Δεμίρ Ισσάρ, ενώ μεγαλοπρεπής ήταν η κηδεία του. Της πένθιμης πομπής προπορεύονταν οι φανοί και τα εξαπτέρυγα της εκκλησίας. Ακολουθούσαν οι μαθητές και οι μαθήτριες με τα μαλλιά λυμένα σε ένδειξη πένθους. Πίσω τους πορευόταν ο επίσκοπος Δαφνουσίας Κωνσταντίνος με δεκάδες ιερείς και ακολουθούσε το φέρετρο, περιστοιχισμένο από υποτρόφους της Φιλοπροόδου Αδελφότητας, οι οποίοι μετέφεραν τα στεφάνια του σωματείου, των δασκάλων, του παρθεναγωγείου, των υποτρόφων κλπ. Επικήδειους λόγους εκφώνησαν ο άγιος Δαφνουσίας, ο διευθυντής των σχολείων του Δεμίρ Ισσάρ Γ. Στιβαρός και ο Γράτσιος από τις Σέρρες, ενώ μία από τις υποτρόφους απήγγειλε συγκινητικό ελεγείο. Τέλος, επιτάφιο λόγο απήγγειλε ο ειδικός γραμματέας της Αδελφότητας, Α. Αβραμίδης.

-- Στα τέλη Νοεμβρίου, ο στρατιωτικός διοικητής των Σερρών, Αγκιάχ πασάς, διατάχθηκε να δαπανήσει ποσό δύο χιλιάδων λιρών για τη μόνιμη εγκατάσταση πεντακοσίων οικογενειών μεταναστών, οι οποίοι βρίσκονταν στις Σέρρες.

 

ΠΡΟΣΩΠΑ

-- «Τη παρελθούση Κυριακή (5 Φεβρουαρίου) ετελέσθησαν εν μεγίστη μεγαλοπρεπεία οι γάμοι της πολυθελγήτρου δεσποινίδος Πολυξένης Λάμπρου Παπαγεωργίου μετά του εκ Σερρών εμπόρου κυρίου Θεοδώρου Παπάζογλου. Παράνυμφος ην ο διευθυντής του παρ’ ημίν [σ.σ. Θεσσαλονίκης] Διδασκαλείου κύριος Σαμαρτζίδης. Τοις νεονύμφοις, αναχωρούσι κατά τας ημέρας ταύτας εις Σέρρας, ευχόμεθα βίον ανέφελεον και μεστόν πάσης ευτυχίας» έγραφε ο Φάρος της Μακεδονίας στις 08.02.1889.

-- «Χθες [σ.σ. 10/22 Μαΐου] ετελέσθησαν οι αρραβώνες της βασιλίσσης την καλλονήν δεσποινίδος Άννης θυγατρός του ευπόρου μεγαλεμπόρου κ. Δημ. Χ. Δήμου μετά του άρτι εκ Γερμανίας επανελθόντος όπου απεπεράτωσε τας σπουδάς του καλλίστου ιατρού κ. Γ. Λώη, εκ της γνωστής οικογενείας Δούμπα». (Νέα Εφημερίς, 23.05.1889)

-- Ακρόπολις, 11.09.1889: «Αναχωρεί αύριον εις Σέρρας η από τριετίας διευθύνουσα το εκεί διωργανωμένον παρθεναγωγείον δεσποινίς Αγγελική Μαργαρίτου, απολαυούσα πολλής εκτιμήσεως παρά της κοινότητος Σερρών διά την δεξιάν διεύθυνσιν αυτής».

 

- Σερραίοι φοιτητές στην Αθήνα

-- «Αφίκετο εκ Σερρών όπως συνεχίση τας επιμεμελημένας σπουδάς του εν τω πανεπιστημίω ο κάλλιστος νέος φοιτητής των μαθηματικών κ. Γεώργιος Ασπρομάλλης. Τον καλόν νέον μετά χαράς επανείδον οι φίλοι του». (Νέα Εφημερίς, 26.09.1889)

-- «Η φιλοσοφική σχολή ήρξατο από της προχθές να δέχεται προφορικάς εξετάσεις των υποψηφίων διδακτόρων. Πρώτος, πρώτος εξητάσθη ο εκ των ελληνικωτάτων Σερρών καταγόμενος κ. Νικόλαος Τέγος και έλαβε το δίπλωμά του επαξίως των κόπων του, διωρίσθη δ’ αμέσως και καθηγητής του εν Σέρραις γυμνασίου της ιδιαιτέρας πατρίδος του». (Νέα Εφημερίς, 26.10.1889)

-- Στη λίστα των Σερραίων αποφοίτων του Εθνικού Πανεπιστημίου προστέθηκε στα τέλη Νοεμβρίου και ο Δημήτριος Κωνσταντινίδης, ο οποίος στις θεωρητικές εξετάσεις της Φαρμακευτικής σχολής βαθμολογήθηκε με «λίαν καλώς».

 

Ο ΜΑΡΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΖΑ ΖΙΧΝΗΣ

Στον Νεολόγο της 4 Αυγούστου 1889 διαβάζουμε μια εξαιρετικά απαισιόδοξη περιγραφή της επικρατούσας κατάστασης στον καζά Ζίχνης, που διερχόταν μια περίοδο παρακμής τόσο σε οικονομικό όσο και σε πνευματικό επίπεδο:

«Η επαρχία, ήτις άλλοτε διά της φιλοπονίας των κατοίκων αυτής ικανήν παρείχεν τροφήν βάμβακος εις πλείστα της Ευρώπης εργοστάσια, η επαρχία, ης τα σιτηρά προϊόντα άφθονα διά των Σερρών εις πλείστα της ευρωπαϊκής και ασιατικής Τουρκίας μέρη απεστέλλοντο, ένθα άλλοτε ώργα [= οργίαζε] η μάθησις και έθαλλεν η εκπαίδευσις τη ενεργεία του εν Σέρραις Μακεδονικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου, η επαρχία ήτις προ τινων ετών εις ίδρυσιν κεντρικών ελληνικών σχολών προέβαινε και κατά φρένα την ανέγερσιν γυμνασίου κεντρικού ωνειροπόλει, η επαρχία αύτη, λέγομεν, πάσχει σήμερον, φθισιά, μαραίνεται.

Σήμερον η ευπορωτέρα άλλοτε των επαρχιών του νομού Θεσσαλονίκης επαρχία την εσχάτην πένεται πενίαν· η Ζίχνα η άλλοτε πάσας τας γείτονας επαρχίας διά των σίτων αυτής τρέφουσα και διά του βάμβακος ενδύουσα, σήμερον στερείται του επιουσίου άρτου.[...] Μετά την ολεθρίαν επιζωοτίαν και την ανομβρίαν, ήρξατο υπεισέρπουσα, ως όφις δηλητηριώδης, εις τους κόλπους αυτής η φοβερά τοκογλυφία, ήτις την ολιγίστην αυτής ικμάδα βαθμηδόν απορροφούσα έμελλε να φέρη αυτήν εις ον νυν ήγαγεν κοινωνικόν όλεθρον. Συμμορία τις πλεονεκτών την χρηματικήν ανάγκην του τόπου επωφελουμένη και επί της πτωχίας αυτού παρανομώτατα κερδοσκοπούσα εις τοιούτον απελπισμόν περιάγει νυν τους κατοίκους, των πάντων απογυμνωθέντας και απαλλοτριωθέντας, ώστε να σκέπτωνται ούτοι περί εγκαταλείψεως του πατρίου εδάφους, περί εγκαταστήσεως αυτών εις νέον μέρος, αφορήτου καταστάσης της καταστάσεως αυτών, διότι η τοκογλυφία ου μόνον εστέρησεν αυτούς πάντων των κτημάτων και ιδιοκτησιών αυτών, αλλ’ εξακολουθεί μετά θρασυτάτης αναιδείας εκμεταλλευομένη και αυτάς τας γυμνάς χείρας αυτών, νυν μεν αγγαρεύουσα αυτούς να εργασθώσιν εν τοις κτήμασι του πλεονέκτου τοκογλύφου προς απόσβεσιν δήθεν μικρού ελλείμματος τόκου, νυν δε νέον ανακαλύπτουσα χρέος εν ταις τοκογλυφικαίς ανασκαφαίς [...]».

Σε επιστολή του στην ίδια εφημερίδα, που δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 28 Σεπτεμβρίου, κάτοικος της Ζίχνης αναδείκνυε πέντε βασικές αιτίες της παρακμής:

α) «η παντελής σχεδόν έλλειψις ανδρών ειδημόνων της τουρκικής γλώσσης εν τη επαρχία [..] διότι, τοιούτων μη υπαρχόντων, εκλέγονται άνθρωποι, όπως αντιπροσωπεύσωσι το φρόνημα και την γνώμην του λαού της επαρχίας [..] αλλ’ ουδέ την ανάγνωσιν και την γραφήν της ιδίας αυτών γλώσσης ειδότες»·

β) «η παχυλή αμαθία η κατακρατούσα τα κατώτατα του λαού στρώματα»·

γ) «η έλλειψις μέσων συγκοινωνίας και αμαξιτών οδών αναγκαζομένου του δυστυχούς χωρικού να διανύη πλέον των δέκα ωρών διάστημα, όπως πωλήση το ολίγον προϊόν της γης, και τούτο εις ευτελεστάτην τιμήν [..]»·

δ) «οι αναφανέντες εν διαφόροις κοινότησι κομματισμοί» και «η παρατηρουμένη ιδιοτελεία των κακή μοίρα διεπόντων από τινος τα κοινά παρέλυσαν τα εν άλλη εποχή σχετικώς ακμάσαντα σχολεία», με το συντάκτη να διερωτάται: «διατί τάχα υψηκάρηνα κωδωνοστάσια και παμμεγέθη ωρολόγια ακουόμενα εις διάστημα δύο ωρών να κοσμώσι τας εκεί μικράς κωμοπόλεις, να στερώνται δε και νηπιαγωγείου καλώς κατηρτισμένου, το δε πάντων χείρον πόσιμου ύδατος;»·

ε) «οι κάτοικοι στερούνται εν πολλοίς χωρίοις ποσίμου ύδατος, ένεκα της ελλείψεως δε ταύτης πόσαι λυπηραί ίνα μη είπωμεν αιματηραί συμβαίνουσι σκηναί»!

 ____________________________________

* Από την έρευνα «Οι Σέρρες και οι Σερραίοι μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων», τόμος Α΄, σελίδες 331-346