Γελοιογραφίες και σκίτσα του δεύτερου βαλκανικού πολέμου στον ελληνικό και ξένο τύπο

Όπως και στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41, έτσι και σχεδόν τρεις δεκαετίες νωρίτερα, την περίοδο των βαλκανικών πολέμων του 1912-13 οι γελοιογραφίες αποτελούσαν ένα σημαντικό μέσο αποτύπωσης του γενικού λαϊκού ενθουσιασμού για τον πανηγυρισμό των εθνικών νικών στο πεδίο του πολέμου και την ταπείνωση του εχθρού –με όρους υπερβολής πάντα, η οποία βρίσκεται στο πυρήνα κάθε επιτυχημένης γελοιογραφίας.

Ειδικά στο δεύτερο βαλκανικό πόλεμο, αγαπημένος στόχος των Ελλήνων γελοιογράφων ήταν ο βασιλιάς της Βουλγαρίας Φερδινάνδος και... η μύτη του! Ακολουθεί μια ενδεικτική συλλογή:

εφημερίδα Πατρίς, 26 Ιουνίου 1913

εφημερίδα Πατρίς, 8 Ιουλίου 1913

εφημερίδα Καιροί, 11 Ιουλίου 1913

εφημερίδα Πατρίς, 12 Ιουλίου 1913

εφημερίδα Καιροί, 14 Ιουλίου 1913

περιοδικό Ελλάς, 25 Ιουλίου 1913

περιοδικό Ελλάς, 28 Ιουλίου 1913

εφημερίδα Καιροί, 29 Ιουλίου 1913

εφημερίδα Καιροί, 30 Ιουλίου 1913

περιοδικό Ελλάς, 1 Αυγούστου 1913

εφημερίδα Καιροί, 10 Αυγούστου 1913

περιοδικό Ελλάς, 11 Αυγούστου 1913

περιοδικό Ελλάς, 15 Αυγούστου 1913

Ορισμένοι γελοιογράφοι έβαλαν στο στόχαστρό τους και τον ανταποκριτή των βρετανικών Times, Τζέιμς Μπάουτσερ, ο οποίος ήταν γνωστός για τις φιλοβουλγαρικές ανταποκρίσεις του από το πεδίο των μαχών.

εφημερίδα Εστία, 28 Ιουνίου 1913

εφημερίδα Εστία, 3 Ιουλίου 1913

περιοδικό Ελλάς, 18 Ιουλίου 1913

«Προφητικές» ικανότητες είχαν δύο γελοιογραφίες του Γ. Μαυριλάκου (Noir) στους Καιρούς, ο οποίος στις 26 Μαΐου 1913 προέβλεψε το ξέσπασμα πολέμου μεταξύ των έως τότε συμμάχων, αλλά και το νικηφόρο αποτέλεσμα για τον ελληνικό στρατό την πρώτη κιόλας μέρα των συγκρούσεων στις 16 Ιουνίου.

εφημερίδα Καιροί, 26 Μαΐου 1913

εφημερίδα Καιροί, 16 Ιουνίου 1913

Άλλες γελοιογραφίες που αποτύπωναν τη νικηφόρο προέλαση του ελληνικού στρατού και την υποχώρηση του βουλγαρικού (μια ενδεικτική συλλογή):

εφημερίδα Καιροί, 24 Ιουνίου 1913

εφημερίδα Σκριπ, 30 Ιουνίου 1913

εφημερίδα Σκριπ, 2 Ιουλίου 1913

εφημερίδα Πατρίς, 3 Ιουλίου 1913

εφημερίδα Καιροί, 8 Ιουλίου 1913

εφημερίδα Σκριπ, 22 Ιουλίου 1913

Με έντονο σερραϊκό ενδιαφέρον ήταν η γελοιογραφία που δημοσίευσε η εφημερίδα Πατρίς στις 23 Ιουλίου 1913 σχολιάζοντας τις καταγγελίες για αρπαγές αντικειμένων από τα σπίτια Σερραίων από Βούλγαρους αξιωματούχους μετά από επίσκεψη και διαμονή του διαδόχου του βουλγαρικού θρόνου, Βόρις, στην πόλη των Σερρών κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής.

Παράλληλα με τις καρικατούρες, η νικηφόρα προέλαση του ελληνικού στρατού στην ανατολική Μακεδονία ενέπνευσε και σκίτσα που εν είδει ρεπορτάζ (υπό ευρεία έννοια) αποτύπωναν με σχέδια τις συγκρούσεις επί του πεδίου των μαχών. Μια συλλογή τέτοιων σκίτσων, αναφορικά με την καταστροφή της Νιγρίτας και τις μάχες στην ευρύτερη περιοχή των Σερρών, όπως δημοσιεύτηκαν σε ελληνικά έντυπα της εποχής:

περιοδικό Ελλάς, 27 Ιουνίου 1913

περιοδικό Ελλάς, 30 Ιουνίου 1913

Ελεγεία στην καταστραφείσα πόλη των Σερρών δημοσίευσε η ελληνική, σατιρική εφημερίδα Εμπρός Κωνσταντινουπόλεως στις 13 Ιουλίου 1913:

Όμως τα γεγονότα του δεύτερου βαλκανικού πολέμου ενέπνευσαν και ξένους σκιτσογράφους, οι οποίοι –με περίσσεια δόση φαντασίας– ασχολήθηκαν μεταξύ άλλων και με την καταστροφή της Νιγρίτας και των Σερρών.

Η μάχη της Νιγρίτας σύμφωνα με το σκιτσογράφο της εφημερίδας Globe (Σίδνεϊ, Αυστραλία), 19 Ιουλίου 1913 (ν.η.)  

Η καταστροφή της Νιγρίτας, όπως απεικονίστηκε στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας La Domenica del Corriere (Μιλάνο, Ιταλία) και εν συνεχεία αναπαράχθηκε και στον ελληνικό τύπο από την εφημερίδα Αθήναι και το περιοδικό Η Εικονογραφημένη

«Η θηριωδία των Σερρών. Σφαγές και λεηλασίες», η λεζάντα που συνόδευε το σκίτσο στην πρώτη σελίδα της αυστριακής Illustrierte Kronen Zeitung στις 17 Ιουλίου 1913 (ν.η.).