Α1. Κατάλογος των εκπαιδευτικών
ιδρυμάτων στην εκκλησιαστική περιφέρεια Σερρών το σχολικό έτος 1884-85:
ΣΕΡΡΕΣ
Την εφορεία, που διοικούσε τα σχολεία των Σερρών,
συνιστούσαν οι Κ. Καπέτης, Κ. Χόνδρος, Νικ. Αναγνώστου και Β. Σταμούλης.
Α) Γυμνάσιο: Στο μαθητολόγιό του ήταν
εγγεγραμμένοι 241 μαθητές, εκ των οποίων οι 100 προέρχονταν από τα γύρω χωριά.
Δίδασκαν 11 καθηγητές και δάσκαλοι υπό τη διεύθυνση του Ι. Δέλλιου. Η ανώτερη
τάξη του αποτελούταν από εννέα μαθητές.
Παρότι για πρώτη φορά το Γυμνάσιο των Σερρών
αναγνωρίστηκε από την ελληνική κυβέρνηση ως ισόβαθμο των γυμνασίων του ελεύθερου
ελληνικού κράτους, πράξη που αύξησε σημαντικά την υπόληψη του σχολείου, στις
εξετάσεις της 23ης Ιουνίου 1885 η συμμετοχή των μαθητών ήταν
μικρότερη από ποτέ.
Β)
Παρθεναγωγείο:
Είχε 277 μαθήτριες. Αποτελούταν από τέσσερις τάξεις δημοτικού και πέντε του
ελληνικού σχολείου. Δίδασκαν 11 δάσκαλοι και δασκάλες, όπως ο Α. Αντωνιάδης,
καθηγητής ελληνικών, και η Αν. Κατσούπη, η οποία δίδασκε επί τριετία.
Οι μαθήτριες της ανώτερης τάξης ήταν έντεκα και από αυτές
οι εννιά προορίζονταν για δασκάλες. Τα μαθήματα που διδάχτηκαν κατά το τρέχον
σχολικό έτος ήταν μεταξύ άλλων Ψυχολογία, Παιδαγωγία, Ιστορία, Όμηρος,
Δημοσθένης κλπ.
Γ) Κεντρικό
Νηπιαγωγείο:
Αριθμούσε 196 νήπια. Ήταν χωρισμένο σε δύο τμήματα, το κυρίως νηπιακό και το
ανώτερο, που αντιστοιχούσε στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου θηλέων.
Διευθύντρια του ήταν η Μ. Ροζανάκη.
Δ) Α΄ Δημοτικό
σχολείο:
Είχε 310 εγγεγραμμένους μαθητές. Ήταν χωρισμένο σε πέντε έξι τάξεις και διέθετε
έξι δασκάλους υπό τη διεύθυνση του Δ. Μακρή. Ήταν η πρώτη χρονιά λειτουργίας
της πέμπτης τάξης του σχολείου.
Ε) Β΄ Δημοτικό
σχολείο: Είχε
130 μαθητές, μοιρασμένους σε τέσσερις τάξεις, και τρεις δασκάλους. Διευθυντής
επί τριετία ήταν ο Β. Βασιλειάδης.
Στ) Δημοτικό
Σχολείο Άνω Καμενίκης: Διέθετε δύο τάξεις με δύο δασκάλους και 76 μαθητές.
Ζ) Νηπιαγωγείο
Άνω Καμενίκης: Μία δασκάλα δίδασκε σε 62 νήπια.
Η) Δημοτικό
Σχολείο Κάτω Καμενίκης: Εξήντα μαθητές με έναν δάσκαλο.
Θ) Νηπιαγωγείο
Κάτω Καμενίκης: Συνολικά αριθμούσε 110 νήπια, τα 25 αγόρια. Τα μαθήματα διδάσκονταν από
δύο δασκάλες, ενώ η τάξη που ανιστοιχούσε στην κατώτερη του Παρθεναγωγείου είχε
δασκάλα την κ. Μαγδαληνή.
Ι) Δημοτικό
σχολείο Αραμπατζή Μαχαλά: Είχε 54 μαθητές με έναν δάσκαλο.
ΙΑ) Νηπιαγωγείο
Αραμπατζή Μαχαλά: Ήταν η πρώτη χρονιά λειτουργίας του. Είχε 56 νήπια, τα οποία δίδασκε
τελειόφοιτη του παρθεναγωγείου Σερρών.
ΙΒ-ΙΕ) Τα
τέσσερα ιδιωτικά σχολεία του Δ. Μαρούλη: Συνολικά και στα τέσσερα σχολεία φοίτησαν περίπου 200
μαθητές και μαθήτριες, εκατό λιγότεροι συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά.
Στην αρχή του σχολικού έτους η τάξη του κυρίως διδασκαλείου αριθμούσε γύρω
στους 35 μαθητές, όμως μόνο πέντε με οκτώ απ’ αυτούς έμειναν ως το τέλος.
ΙΣΤ) Το
βουλγαρικό σχολείο των Κάτω Καμενικίων: Είχε γύρω στους 60 μαθητές (όλοι από τα γύρω
χωριά) και δύο δασκάλες.
ΙΖ-ΙΗ) Δύο εβραϊκά
σχολεία: Το
ένα διέθετε έναν δάσκαλο για 45 μαθητές, ενώ το δεύτερο ήταν μεγαλύτερο,
χωρισμένο σε τέσσερις τάξεις, με τέσσερις δασκάλους, διευθυντή τον Ιακώβ Αζαρία
και σύνολο 100 μαθητές.
Στις 18 και 19 Αυγούστου (π.η.) ξεκίνησαν οι εξετάσεις
των μαθητών στα μαθήματα κοσμογραφία, αριθμητική, φυσική, γεωγραφία, πολιτική
ιστορία, ιερή ιστορία και καταστιχογραφία στη γαλλική γλώσσα με εξεταστή τον
Ιακώβ Αζαρία. Ο Χασάν Ταχσήν εφέντης εξέτασε τους μαθητές στα τουρκικά, ενώ
στις 25 Αυγούστου/6 Σεπτεμβρίου έγιναν οι εξετάσεις στην εβραϊκή γλώσσα.
Ελληνικά δεν διδάσκονταν ακόμη οι μαθητές του ισραηλιτικού
σχολείου, καθώς η έλλειψη χρημάτων δεν επέτρεπε την εισαγωγή της γλώσσας στο
ημερήσιο πρόγραμμα, παρά την επιθυμία της εφορείας του σχολείου, δύο δραστήρια
μέλη της οποίας ήταν οι Μ. Φαράτσης και Α. Σιμαντώ.
ΙΘ-ΚΗ) Δέκα
οθωμανικά σχολεία: Σε ορισμένα εξ αυτών εισήχθη νέο σύστημα διδασκαλίας χάρη στις άοκνες
προσπάθειες των Χουλουσή εφέντη και Φεβρή εφέντη (Χατζητζίκη), μέλη της
εκπαιδευτικής επιτροπής και της εφορίας των οθωμανικών σχολείων των Σερρών μαζί
με τους: Χ΄΄ Αχμέτ, Σεφκέτ και Νουρή.
ΝΙΓΡΙΤΑ
(πληθυσμός: 460 οικίες· 2050 κάτοικοι)
Α) Ελληνικό σχολείο με 34 μαθητές και δύο δασκάλους υπό τη διεύθυνση του Α. Γ. Σαραφιανού.
Β) Δημοτικό
σχολείο με
70 μαθητές και δύο δασκάλους.
Γ) Παρθεναγωγείο με 67 μαθήτριες και μία δασκάλα.
Δ) Νηπιαγωγείο με 150 νήπια και μία δασκάλα.
ΣΟΥΡΠΑ
(πληθυσμός: 250 οικίες· 1105 κάτοικοι)
Διέθετε ένα σχολείο με 140 (;) μαθητές (85 αγόρια και 25
κορίτσια – αν και το άθροισμα υπολείπεται του αριθμού 140) και δύο δασκάλους με
διευθυντή τον Β. Οικονομίδη, ο οποίος ήταν επίσης ψάλτης στην εκκλησία.
ΤΣΕΡΠΙΣΤΑ
(/ΤΕΡΠΝΗ)
(πληθυσμός: 70 οικίες στην
οθωμανική συνοικία· 130 οικίες – 590 κάτοικοι στη χριστιανική)
Το Δημοτικό σχολείο του χωριού είχε 50 μαθητές και έναν
δάσκαλο.
ΑΗΔΟΝΟΧΩΡΙ
(πληθυσμός: 200 οικίες· 910 κάτοικοι)
Α) Δημοτικό σχολείο με 35 μαθητές. Δάσκαλός τους ήταν ο
Σ. Βουργαρήλης.
Β) Νηπιαγωγείο με 90 παιδιά.
ΑΧΙΝΟΣ
(πληθυσμός: 180 οικίες· 690 κάτοικοι)
Διέθετε Δημοτικό σχολείο με 60
μαθητές και δύο δασκάλους. Διευθυντής ήταν ο Γ. Δαμάνης.
* Ένα ζήτημα που ταλάνιζε επί πολλά χρόνια τους κατοίκους του Αχινού
ήταν η εκκρεμούσα δικαστική διαμάχη με τον Ταχήρ αγά, ο οποίος διεκδικούσε τη
νομή του χωριού καταπιέζοντας τους χωρικούς και υποχρεώνοντάς τους σε υπέρογκα
δικαστικά έξοδα.
ΧΟΥΜΚΟΣ
(/ΧΟΥΜΝΙΚΟ)
(πληθυσμός: 115 οικογένειες· 520 κάτοικοι)
Στο Δημοτικό του σχολείο φοιτούσαν 40 μαθητές. Υπήρχε
ένας δάσκαλος.
ΤΖΙΝΤΖΙΟΣ
(/ΣΙΤΟΧΩΡΙ)
(πληθυσμός: 145 οικίες· 710 κάτοικοι)
Διέθετε ένα γραμματοδιδασκαλείο με 30 μαθητές.
ΕΖΙΟΒΑ (/ΔΑΦΝΗ)
(πληθυσμός: 40 οικίες στην οθωμανική
συνοικία· 75 οικίες – 310 κάτοικοι στη χριστιανική)
Είχε ένα σχολείο με 20 μαθητές.
ΚΟΥΤΣΙΟΣ
(/ΕΥΚΑΡΠΙΑ)
(πληθυσμός: 82 οικίες· 350 κάτοικοι)
Στο σχολείο του χωριού φοίτησαν 40 μαθητές.
ΚΑΣΤΡΙ (σήμερα
εγκαταλελλειμένο)
(πληθυσμός: 35 οικίες· 130 κάτοικοι)
Είχε γραμματοδιδασκαλείο με 15 μαθητές.
ΚΑΤΩ ΚΡΟΥΣΙΟΒΑ
(/ΚΑΤΩ ΚΕΡΔΥΛΙΑ)
(πληθυσμός: 62 οικίες· 340 κάτοικοι)
Στο σχολείο του φοιτούσαν 30 μαθητές.
ΑΝΩ ΚΡΟΥΣΙΟΒΑ (/ΑΝΩ
ΚΕΡΔΥΛΙΑ)
(πληθυσμός: 70 οικίες· 330 κάτοικοι)
Το σχολείο του συντηρούσε 35 μαθητές.
* Μεταξύ των δύο χωριών υπήρχε το μικρό μοναστήρι
του αγίου Δημητρίου, που ανήκε στην ιερά
μονή του Καρακάλλου του Αγίου Όρυς, υπό την πνευματική διεύθυνση του Χαραλάμπη.
ΒΡΑΣΤΑ (/ΒΡΑΣΝΑ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)
(πληθυσμός: 110 οικίες· 550 κάτοικοι)
Το σχολείο του αριθμούσε γύρω στους 30 μαθητές.
ΜΑΣΛΑΡΙ
(/ΑΡΕΘΟΥΣΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)
(πληθυσμός: 30 οικίες στην
οθωμανική συνοικία· 60 οικίες και 250 κάτοικοι στη χριστιανική)
Διέθετε γραμματοδιδασκαλείο με 10 μαθητές.
ΣΤΕΦΑΝΙΝΑ
(πληθυσμός: 105 οικίες· 440 κάτοικοι)
Συντηρούσε καλό Δημοτικό σχολείο με 50 μαθητές.
* Τα τρία τελευταία χωριά (Βραστά, Μασλάρι και Στεφανινά)
υπάγονταν –όπως και τώρα άλλωστε– στην πολιτική περιφέρεια της Θεσσαλονίκης,
όμως πνευματικά υπάγονταν στη Μητρόπολη Σερρών)
ΣΑΪΤΑ (/ΛΑΓΚΑΔΙ)
(πληθυσμός: 45 οικίες· 190 κάτοικοι)
Στο γραμματοδιδασκαλείο του φοιτούσαν γύρω στους 20
μαθητές.
ΟΜΟΥΡ ΒΕΗ
(/ΚΑΣΤΑΝΟΧΩΡΙ)
(πληθυσμός: 115 οικίες· 520 κάτοικοι)
Το σχολείο του χωριού είχε 33 μαθητές.
ΑΒΔΑΜΑΛΙΟ
(/ΣΗΣΑΜΙΑ)
(πληθυσμός: 20 οικίες στην
οθωμανική συνοικία· 80 οικίες και 335 κάτοικοι στη χριστιανική)
Στο σχολείο του φοιτούσαν 35 μαθητές, όμως θα μπορούσε να
συγκεντρώνει παιδιά από τα γειτονικά μικρά χωριά, εάν ιδρυόταν κατάλληλη
κεντρική σχολή.
ΞΥΛΟΤΡΟ (/ΑΓΙΑ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ)
(πληθυσμός: 40 οικίες στην οθωμανική συνοικία και 30 στη
χριστιανική)
Διέθετε γραμματοδιδασκαλείο με 15 μαθητές.
ΔΗΜΗΤΡΗΤΣΙ
(πληθυσμός: 90 οικίες· 375 κάτοικοι)
Το Δημοτικό του σχολείο αριθμούσε 45 μαθητές.
ΚΟΠΑΤΣΙ (/ΒΕΡΓΗ)
(πληθυσμός: 60 οικίες, 250 κάτοικοι· υπήρχε και μικρή
οθωμανική συνοικία)
Δημοτικό σχολείο με 25 μαθητές. Ήταν ο πρώτος χρόνος
λειτουργίας του.
ΝΙΓΚΟΣΛΑΒΙ
(/ΝΙΚΟΚΛΕΙΑ)
(πληθυσμός: 40 χριστιανικές οικίες· υπήρχε και μικρή
οθωμανική συνοικία)
Δημοτικό σχολείο με 30 μαθητές. Ήταν ο πρώτος χρόνος
λειτουργίας του.
ΤΟΠΟΛΙΑΝΗ
(/ΧΡΥΣΟ)
(πληθυσμός: 175 οικίες· 350 κάτοικοι)
Είχε Δημοτικό σχολείο με 90 μαθητές.
ΣΟΥΜΠΑΣΚΙΟΪ
(/ΝΕΟ ΣΟΥΛΙ)
(πληθυσμός: 150 οικίες· 230 κάτοικοι)
Το Δημοτικό σχολείο είχε 35 μαθητές.
ΣΑΡΜΟΥΣΑΚΛΗ (/ΠΕΝΤΑΠΟΛΗ)
(πληθυσμός: 190 οικίες· 1110 κάτοικοι)
Δημοτικό σχολείο καλά κατηρτισμένο με πάνω από 100
μαθητές και δύο δασκάλους, ένας
εκ των οποίων ο Δ. Κωνσταντινίδης, απόφοιτος του Γυμνασίου Σερρών.
ΔΟΒΙΣΤΑ
(/ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΣ)
(πληθυσμός: 310 οικίες· 1480 κάτοικοι)
Α) Δημοτικό σχολείο μαζί με μία τάξη Ελληνικού. Είχε 35
μαθητές. Δάσκαλος ήταν ο Αλέξιος Κωνσταντινίδης από την Ήπειρο, ο οποίος προς
τα τέλη της σχολικής χρονιάς αρρώστησε και πέθανε μέσα σε μια μέρα. Την κηδεία
του συνόδευσαν αρκετοί δάσκαλοι του γυμνασίου Σερρών και μαθητές του
οικοτροφείου.
Β) Νηπιαγωγείο με 110 νήπια. Λειτούργησε για πρώτη
χρονιά.
ΒΕΖΝΙΚΟ (/ΑΓΙΟ
ΠΝΕΥΜΑ)
(πληθυσμός: 200 οικίες, 1100 κάτοικοι· η οθωμανική
συνοικία είχε 25 οικίες)
Δημοτικό σχολείο με 70 μαθητές.
* Για τα πέντε τελευταία χωριά, τα γνωστά και ως
Δαρνακοχώρια, ο συντάκτης της έρευνας παρατηρούσε ότι από τριετίας επιδίδονταν
συστηματικά στην καλλιέργεια του καπνού παράγοντας ποσότητα «αξία λόγου» με ποιότητα «εξαίρετη».
Α2. Ελληνικά
χωριά χωρίς σχολεία:
ΔΕΡΒΕΣΙΑΝΗ
(/ΟΙΝΟΥΣΣΑ): πληθυσμός:
7 οικίες· 30 κάτοικοι
ΖΕΡΒΟΧΩΡΙ: πληθυσμός: 28 οικίες· 130
κάτοικοι
ΜΕΡΓΙΑΝΗ
(/ΛΥΓΑΡΙΑ): πληθυσμός: 33 οικίες· 130
κάτοικοι
ΑΠΗΔΙΕΣ (σήμερα εγκαταλελειμμένο): πληθυσμός: 6 οικίες· 40 κάτοικοι
ΑΝΩ ΝΟΥΣΚΑ
(/ΜΕΤΑΛΛΑ): πληθυσμός: 20 οικίες· 120
κάτοικοι
ΓΟΥΜΠΑ (εννοεί την Τούμπα;): πληθυσμός:
30 οικίες· 140 κάτοικοι
ΞΗΛΙ: πληθυσμός: 15 οικίες· 75
κάτοικοι
ΠΑΛΑΙΟΤΡΟΥΣ
(/ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ) και ΙΒΗΡΑ:
Διπλανά τσιφλίκια με συνολικό πληθυσμό 30 οικίες και 150
κατοίκους.
Α3. Βουλγαρόφωνα
χωριά με ελληνικά σχολεία:
ΒΡΟΝΤΟΥ
(πληθυσμός: 710 οικίες· 4000
κάτοικοι)
Διέθετε δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο
με περισσότερους από 200 μαθητές και μαθήτριες, δύο δασκάλους και μία δασκάλα.
Σημαντική ήταν η συνεισφορά του δασκάλου Κ. Νικολαΐδη, ο οποίος επί πενταετία
μετέφραζε τα διδασκόμενα μαθήματα από την ελληνική γλώσσα στη βουλγαρική.
Οι εξετάσεις πραγματοποιήθηκαν
στις 30 Ιουνίου, παρουσία δύο αντιπροσώπων της Μητροπόλεως Σερρών. Μουδίρης της
Βροντούς ήταν ο Χ΄΄ Δημητρίου.
ΑΝΩ ΦΡΑΣΤΑΝΗ (/ΑΝΩ ΟΡΕΙΝΗ)
(πληθυσμός: 80 οικίες· 450
κάτοικοι)
Στο γραμματοδιδασκαλείο του χωριού φοιτούσαν 10 μαθητές.
ΡΑΧΟΒΙΤΣΑ
(/ΜΑΡΜΑΡΑΣ)
(πληθυσμός: 56 οικίες· 380
κάτοικοι)
Το γραμματοδιδασκαλείο αριθμούσε
10 μαθητές.
ΔΟΥΤΛΙ
(/ΕΛΑΙΩΝΑΣ)
(πληθυσμός: 55 οικίες· 300
κάτοικοι)
Το γραμματοδιδασκαλείο του
αριθμούσε επίσης 10 μαθητές.
ΚΑΡΛΗΚΙΟΪ (/ΧΙΟΝΟΧΩΡΙ)
(πληθυσμός: 80 οικίες· 380
κάτοικοι)
Το γραμματοδιδασκαλείο του
αριθμούσε επίσης 10 μαθητές.
ΔΡΑΝΟΒΟ
(πληθυσμός: 40 οικίες· 200
κάτοικοι)
Διέθετε γραμματοδιδασκαλείο με 12
μαθητές.
ΜΕΡΤΑΤΙ (/ΞΗΡΟΤΟΠΟΣ)
(πληθυσμός: 65 οικίες· 350
κάτοικοι)
Ο ιερέας του χωριού δίδασκε σε 5
μαθητές.
ΒΗΣΣΙΑΝΗ
(πληθυσμός: 40 οικίες· 200
κάτοικοι)
Διέθετε γραμματοδιδασκαλείο με 10
μαθητές.
ΠΡΟΣΕΝΙΚΗ (/ΣΚΟΤΟΥΣΑ)
(πληθυσμός: 114 οικίες· 580
κάτοικοι)
Το γραμματοδιδασκαλείο του εν
λόγω τσιφλικού είχε 25 μαθητές.
ΧΟΜΟΝΔΟΣ (/ΚΑΤΩ ΜΗΤΡΟΥΣΙ)
(πληθυσμός: 55 οικίες· 280
κάτοικοι)
Το γραμματοδιδασκαλείο του
τσιφλικού είχε μόλις 8 μαθητές.
ΚΑΛΕΝΔΡΑ (/ΚΑΛΑ ΔΕΝΔΡΑ)
(πληθυσμός: 45 οικίες· 250
κάτοικοι)
Γραμματοδιδασκαλείο με μόλις 5
μαθητές.
ΚΑΡΑΤΖΑΔΕΣ
(πληθυσμός: 40 οικίες· 200
κάτοικοι)
Στο γραμματοδιδασκαλείο του
τσιφλικού φοιτούσαν 19 μαθητές.
ΜΟΥΣΛΙΜ ΚΑΜΗΛΑ (/ΚΑΤΩ ΚΑΜΗΛΑ)
(πληθυσμός: 50 οικίες· 250
κάτοικοι)
Το γραμματοδιδασκαλείο αριθμούσε
18 μαθητές.
ΜΕΛΕΓΚΗΤΣΙ (/ΜΕΛΕΝΙΚΙΤΣΙ)
(πληθυσμός: 120 οικίες· 600
κάτοικοι)
Διέθετε γραμματοδιδασκαλείο με 12
μαθητές.
* Ήταν τσιφλίκι του Μ. Ν. Μιχαήλ.
ΕΛΣΙΑΝΟ (/ΚΑΡΠΕΡΗ)
(πληθυσμός: 120 οικίες· 770
κάτοικοι)
Διέθετε δημοτικό σχολείο με
περίπου 40 μαθητές.
ΟΡΛΙΑΚΟ (/ΣΤΡΥΜΟΝΙΚΟ)
(πληθυσμός: 93 οικίες· 490
κάτοικοι)
Διέθετε δημοτικό σχολείο με 20
μαθητές και νηπιαγωγείο με 24 νήπια.
ΡΑΒΝΑ (/ΙΣΩΜΑ ΚΙΛΚΙΣ)
(πληθυσμός: 125 οικίες· 560
κάτοικοι)
Είχε δημοτικό σχολείο με 80 μαθητές.
Α4. Βουλγαρόφωνα
χωριά και τσιφλίκια χωρίς σχολεία:
ΛΑΚΚΟΣ: πληθυσμός: 48 οικίες· 210 κάτοικοι
ΒΑΝΙΤΣΑ (/ΚΑΡΥΕΣ): πληθυσμός: 120 οικίες· 600 κάτοικοι
ΚΑΤΩ ΦΡΑΣΤΙΑΝΗ (/ΚΑΤΩ ΟΡΕΙΝΗ): 120 οικίες· 650 κάτοικοι
ΜΕΤΟΧΙ:
πληθυσμός: 30 οικίες· 150 κάτοικοι
ΜΟΥΚΛΙΑΝΗ: πληθυσμός:
32 οικίες· 150 κάτοικοι (Αθίγγανοι)
ΒΕΡΝΑΡΗ (/ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟ): πληθυσμός: 7 οικίες· 40 κάτοικοι
ΚΙΟΛΗΚΙΟ: πληθυσμός: 15 οικίες· 60 κάτοικοι
ΒΕΛΗΚ ΜΑΧΑΛΑΣ (/ΒΑΛΤΟΤΟΠΙ): 30 οικίες· 160 κάτοικοι
ΚΑΚΑΡΑΣΚΑ (/ΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗ): πληθυσμός: 30 οικίες· 160 κάτοικοι
ΓΕΝΙ ΜΑΧΑΛΑΣ (/ΠΕΠΟΝΙΑ): πληθυσμός: 20 οικίες· 120
κάτοικοι
ΣΑΛ-ΜΑΧΑΛΑΣ (/ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΤΟ): 25 οικίες· 130 κάτοικοι
ΚΗΣ-ΠΙΚΕΣΙ (/ΣΚΟΥΤΑΡΙ): πληθυσμός: 12 οικίες· 65 κάτοικοι
ΑΔΑΣ: πληθυσμός: 15 οικίες· 70 κάτοικοι
ΝΕΟΧΩΡΙ: πληθυσμός:
20 οικίες· 105 κάτοικοι (Αθίγγανοι)
ΓΕΝΙ-ΤΣΙΦΛΙΚΙ: πληθυσμός:
8 οικίες· 45 κάτοικοι
ΑΛΙΜΠΕΚΙΟΪ: πληθυσμός: 50 οικίες· 250 κάτοικοι (Αθίγγανοι)
ΒΕΡΤΖΙΑΝΗ (/ΨΥΧΙΚΟ): πληθυσμός: 30 οικίες· 140 κάτοικοι
ΧΡΙΣΤΟΣ: πληθυσμός:
50 οικίες· 300 κάτοικοι
ΚΟΥΛΑ (/ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ): πληθυσμός: 110 οικίες· 560 κάτοικοι
ΤΣΙΟΥΤΣΙΟΥΛΙ (/ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ): 80 οικίες· 450 κάτοικοι
ΝΕΒΟΛΙΑΝΗ: πληθυσμός:
50 οικίες· 250 κάτοικοι
ΚΑΒΑΚΛΗ (/ΛΕΥΚΩΝΑΣ): πληθυσμός: 45 οικίες· 255 κάτοικοι
ΚΑΜΗΛΑ: πληθυσμός: 25 οικίες· 130
κάτοικοι
ΑΓΚΟ-ΜΑΧΑΛΑΣ (/ΑΔΕΛΦΙΚΟ): 30 οικίες· 150 κάτοικοι
ΠΕΡΑ ΚΑΡΑΤΖΑΔΕΣ: πληθυσμός: 15 οικίες· 90 κάτοικοι
ΓΕΝΙΚΟΪ (/ΠΡΟΒΑΤΑΣ): πληθυσμός: 42 οικίες· 200 κάτοικοι
ΣΑΚΑΦΤΣΑ (/ΛΙΒΑΔΟΧΩΡΙ): πληθυσμός: 60 οικίες· 300 κάτοικοι
ΜΑΚΕΣΗ (/ΑΜΠΕΛΟΙ): πληθυσμός:
60 οικίες· 300 κάτοικοι
ΓΟΥΔΕΛΙ: πληθυσμός: 35 οικίες· 180 κάτοικοι
ΤΟΥΡΜΠΕΤΣΗ: πληθυσμός:
12 οικίες· 60 κάτοικοι
ΔΡΑΓΟΣΗ (/ΖΕΥΓΟΛΑΤΙΟ): πληθυσμός: 16 οικίες· 80 κάτοικοι
ΔΡΟΪΤΣΑ: πληθυσμός:
15 οικίες· 75 κάτοικοι
ΦΗΤΩΚΙ (/ΑΝΘΗ): πληθυσμός: 35 οικίες· 160 κάτοικοι (Αθίγγανοι)
ΑΒΔΟΥΛΑ ΜΑΧΑΛΑΣ: πληθυσμός: 15 οικίες· 80 κάτοικοι
ΒΑΪΡΑΚΤΑΣ ΜΑΧΑΛΑΣ: 40 οικίες· 200 κάτοικοι (Αθίγγανοι)
ΓΕΩΡΓΑΛΑ: πληθυσμός: 15 οικίες· 90 κάτοικοι
·
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ στην εκκλησιαστική περιφέρεια
Σερρών υπήρχαν
27
ελληνικά χωριά με 30 σχολεία, 1.605 μαθητές και 41 δασκάλους
17
βουλγαρόφ. χωριά με 18 σχολεία, 439 μαθητές και 19 δασκάλους
Β. Κατάλογος των σχολείων σε επτά σημαντικές κωμοπόλεις
του σαντζακιού Σερρών το σχολικό έτος 1884-85:
ΜΕΛΕΝΙΚΟ
Α) Αστική σχολή με ελληνικό
τμήμα, διευθυνόμενη από τον Δ. Α. Λάσκαρη, ο οποίος προηγουμένως είχε διδάξει
στο σχολείο επί δεκαετία. Στις εξετάσεις της 23ης Ιουνίου 1885 συμμετείχαν 104
μαθητές, εξεταζόμενοι από 4 δασκάλους.
Β) Παρθεναγωγείο, αποτελούμενο
από τρεις τάξεις, εκ των οποίων οι δύο κατώτερες ήταν χωρισμένες σε δύο τμήματα
η καθεμιά. Συνολικά είχε 52 μαθήτριες. Ο Δ. Α. Λάσκαρης δίδασκε ελληνικά και
μαθηματικά στις μαθήτριες της ανώτερης τάξης, ενώ η διδασκαλία των υπόλοιπων
μαθημάτων γινόταν από δύο δασκάλες. Λειτουργούσε 33 χρόνια.
Γ) Νηπιαγωγείο με 150 νήπια και
δύο δασκάλες. Λειτουργούσε επί πενταετία.
Δ) Βουλγαρικό σχολείο με 50
παιδιά (τουλάχιστον οι μισοί συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά), όλοι
προερχόμενοι από τα γύρω χωριά.
Ε) Οθωμανικό σχολείο με περίπου
40 μαθητές.
* Η Ελληνική σχολή του Μελενίκου
λειτουργούσε τουλάχιστον έναν αιώνα, το δε Δημοτικό σχολείο είχε ιδρυθεί προ 53
ετών.
ΠΕΤΡΙΤΣΙ
Διέθετε ελληνική σχολή, στην
οποία επί τριετία δίδασκε με επιτυχία ο Ν. Ταπεινός, και παρθεναγωγείο. Συνολικός
αριθμός μαθητών και μαθητριών: 70.
ΔΕΜΙΡ-ΙΣΣΑΡ (/ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ)
Α) Δημοτική σχολή, χωρισμένη σε ελληνικό
και δημοτικό σχολείο, συνολικά εννέα τάξεων. Οι μαθητές ανέρχονταν σε 900. Οι
δάσκαλοι ήταν τρεις με διευθυντή τον ηπειρώτη Δημ. Οικόνομου, που δίδασκε στο
σχολείο επί τετραετία.
Β) Δημοτικό σχολείο με 40 μαθητές
και έναν δάσκαλο.
Γ)
Παρθεναγωγείο, που είχε ιδρυθεί πριν πέντε χρόνια από τη Φιλοπροοδευτική
Αδελφότητα της πόλης. Είχε 60 μαθήτριες και μία δασκάλα.
* Από τα χωριά
του καζά Δεμίρ-Ισσάρ, ελληνικά σχολεία διατηρούσαν τα 17.
ΒΑΡΑΚΛΗ-ΤΖΟΥΜΑΓΙΑ (/ΗΡΑΚΛΕΙΑ)
Γενικά στοιχεία: Κατοικήθηκε πριν από 80 περίπου
χρόνια από βλαχόφωνους Έλληνες, οι οποίοι ήθελαν να ξεφύγουν από την τυραννία
του Αλή πασά και προέρχονταν κυρίως από τη Βωβούσα της Ηπείρου, την Αβδέλα
Λειβαδίου και άλλα ορεινά χωριά. Αργότερα προστέθηκαν και βουλγαρόφωνοι από τα
γύρω χωριά, ώστε ο πληθυσμός της κωμόπολης κατά το 1885 ανερχόταν σε 4.870
κατοίκους, εκ των οποίων οι χίλιοι ήταν Οθωμανοί και Αθίγγανοι.
Ιστορικά εκπαιδευτικά: Οι χριστιανικές συνοικίες ήταν
δύο: η Παλαιά στο ανατολικό τμήμα της κωμόπολης και η Νέα στο δυτικό και νότιο.
Στις 15/27 Μαΐου 1836 χτίστηκε η εκκλησία της Παλαιάς συνοικίας με δαπάνες των
κατοίκων και των δύο συνοικιών. Στα προσαρτήματα και τον νάρθηκα του ναού
δίδασκε γραμματοδιδάσκαλος. Την 1/13 Απριλίου 1848 ιδρύθηκε ευρύχωρη
αλληλοδιδακτική σχολή στον περίβολο της εκκλησίας, μέρος της οποίας αργότερα
φιλοξένησε το Παρθεναγωγείο. Το 1859 ιδρύθηκε ναός και στη Νέα συνοικία, στον
περίβολο δε αυτού ανεγέρθηκε διώροφο σχολείο για αγόρια και κορίτσια.
Το σχολικό έτος 1884-85 διέθετε:
Α) Επτατάξιο σχολείο στη Νέα
συνοικία με 110 μαθητές. Οι τρεις τάξεις αποτελούσαν ελληνικό τμήμα με τέσσερις
δασκάλους και διευθυντή τον Λαζ. Κούση, απόφοιτο του Γυμνασίου Σερρών.
Β) Τετρατάξιο Παρθεναγωγείο στη
Νέα συνοικία με 125 μαθήτριες και δύο δασκάλες, τις Αναστασία και Ευθαλία
Βαλαχάβα από τη Θεσσαλονίκη.
Γ) Δημοτικό σχολείο στην Παλαιά
συνοικία με 105 μαθητές. Διευθυντής του ήταν ο «δραστήριος και φιλόπονος» Ν. Πανταζής.
Δ) Παρθεναγωγείο στην Παλαιά
συνοικία με 60 μαθήτριες και μία δασκάλα.
ΑΛΙΣΤΡΑΤΗ
Ιστορικά: Η Αλιστράτη διέθετε πάντοτε
ελληνικό σχολείο. Το 1840 με επιμέλεια των αρχιερέων Νεοφύτου και Αθανασίου
ιδρύθηκε η Κεντρική Ελληνική σχολή Ζίχνης, η οποία συντηρούταν οικονομικά με
δαπάνες της επαρχίας Ζίχνης μέχρι το 1872, όταν λόγω διαφωνιών αποσύρθηκε η
επαρχία και η κεντρική σχολή ενώθηκε με τη δημοτική, συντηρούμενη πλέον μόνο
από τους κατοίκους της Αλιστράτης. Έκτοτε το σχολείο βρισκόταν σε σταθερά πτωτική
πορεία.
Ενώ το 1883 διέθετε τρεις τάξεις
δημοτικού και τρεις ελληνικού με πέντε δασκάλους, την επόμενη χρονιά οι τάξεις
του ελληνικού μειώθηκαν σε δύο και ο αριθμός των δασκάλων περιορίστηκε στους
τρεις, το δε 1885 απέμειναν μονάχα οι τρεις τάξεις του Δημοτικού σχολείου με
105 μαθητές, στους οποίους δίδασκαν τρεις δάσκαλοι με διευθυντή τον Μάλαμα, ο
οποίος αγωνιζόταν επί 25ετία –από την εποχή ακόμα της Κεντρικής Σχολής.
Το Παρθεναγωγείο της κωμόπολης
ιδρύθηκε το 1870. Το σχολικό έτος 1884-85 φοιτούσαν 70 κορίτσια, στα οποία
δίδασκαν οι αδερφές Ζιάκα από τις Σέρρες.
Επίσης υπήρχε ένα τουρκικό
γραμματοδιδασκαλείο με μικρό αριθμό μαθητών.
ΡΟΔΟΛΙΒΟΣ
Το σχολείο των αρρένων αριθμούσε
170 μαθητές και δύο δασκάλους με διευθυντή τον Ε. Στρατή, απόφοιτο του Γυμνασίου
Σερρών. Το κτίριο βρισκόταν σε ετοιμόρροπη κατάσταση.
Το Παρθεναγωγείο, που είχε
ιδρυθεί πριν έντεκα χρόνια, είχε 80 μαθήτριες και δύο δασκάλες.
Ωστόσο ο
συντάκτης της έρευνας ήταν αμείλικτος με τους κατοίκους του Ροδολίβους: «Φιλόμουσοι και φιλοπάτριδες βεβαίως υπάρχουσιν, αλλ’ είναι τόσον ολίγοι
ώστε καταπνίγονται διά της αφιλομουσίας και αδιαφορίας των άλλων». Συνέκρινε μάλιστα την
κατάσταση του Ροδολίβους με εκείνη των Λακκοβικίων (/Μεσολακκιά), όπου από
τριετίας είχε συσταθεί «περικαλλής» Δημοτική σχολή, από διετίας
ξεκίνησε να λειτουργεί Νηπιαγωγείο, ενώ παράλληλα διέθετε «την καλλιτέραν κατά το διαμέρισμα εκείνο αστικήν σχολήν». Σε καλύτερη μοίρα βρίσκονταν,
κατά το συντάκτη, και τα χωριά Σέμαλτο (/Μικρό Σούλι) και Προσίτσα (προφανώς
εννοούσε την Προβίστα, σήμερα Παλαιοκώμη), τα οποία διατηρούσαν «καλώς κατηρτισμένα δημοτικά σχολεία», ενώ η τελευταία διέθετε και νηπιαγωγείο.
ΝΕΥΡΟΚΟΠΙ
Η κωμόπολη
διέθετε ελληνικά, βουλγαρικά, οθωμανικά και ιουδαϊκά σχολεία. Α) Ελληνικά ήταν
τα εξής:
- Αστική σχολή
με 65 μαθητές και δύο δασκάλους. Στην ανώτερη τάξη διδασκόταν η «Κύρου
Ανάβασις» του Ξενοφώντα.
- Παρθεναγωγείο με 90 μαθήτριες
και δύο δασκάλες. Στην τελευταία τάξη ωστόσο υπήρχαν και 25 αγόρια.
Β) Τουρκικά σχολεία:
- Ρουσδιές με 80 μαθητές και δύο
δασκάλους.
- Δύο προκαταρκτικά σχολεία με 60
μαθητές το καθένα και από έναν δάσκαλο.
- Τρία ιδιωτικά με είκοσι μαθητές
έκαστο.
Γ) Βουλγαρικά σχολεία:
- Ανώτερη σχολή με 75 μαθητές και
τέσσερις δασκάλους.
- Κατώτερη σχολή με 25 μαθητές
και έναν δάσκαλο.
Δ) Ιουδαϊκό σχολείο με δέκα
μαθητές, εκπαιδευόμενοι από τον ψάλτη και δάσκαλο της τοπικής συναγωγής.
ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΥΣ 1884-85
|
|
σχολεία |
μαθητές |
μαθήτριες |
|
καζάς Σερρών |
44 |
1925 |
624 |
|
΄΄ Δεμίρ Ισσάρ |
34 |
728 |
334 |
|
΄΄ Μελενίκου |
11 |
305 |
223 |
|
΄΄ Πετριτσίου |
17 |
560 |
291 |
|
΄΄ Νευροκοπίου |
123 |
3675 |
2764 |
|
΄΄ Ζίχνης |
19 |
390 |
251 |
|
΄΄ Άνω Τζουμαγιάς |
7 |
261 |
14 |
|
σύνολο |
255 |
7844 |
4501 |
* Όλα τα στοιχεία βασίζονται στην εκτενή έρευνα που
δημοσιεύτηκε στο Νεολόγο Κωνσταντινουπόλεως από τις 24 έως τις 30 Ιουλίου 1885
Γ. Κάποια στοιχεία για το σχολικό έτος 1885-86:
Σ’ ό,τι αφορά το σχολικό έτος
1885-86, οι εγγραφές των μαθητών στα σχολεία των Σερρών διήρκεσαν από τις 26
Αυγούστου έως τις 9 Σεπτεμβρίου.
Κάποιες ειδικότερες πληροφορίες για
τα σχολεία αντλούμε από ανταποκρίσεις που δημοσιεύτηκαν στο Φάρο της Μακεδονίας τον Οκτώβριο.
-- Το Α΄ Δημοτικό σχολείο των Σερρών βρισκόταν κοντά στον
μητροπολιτικό ναό. Αριθμούσε 336 μαθητές και πέντε τάξεις διδασκαλίας. Δάσκαλοι
ήταν οι: Δ. Νάκος (διευθυντής, τελειόφοιτος του διδασκαλείου Θεσσαλονίκης και
μαθητής του Χ. Παπαμάρκου), Γεώργιος Τσιαλόπουλος (τελειόφοιτος του
διδασκαλείου Θεσσαλονίκης, μαθητής του Οικονόμου), Δ. Γεωργιάδης (απόφοιτος του
γυμνασίου Σερρών), Γεώργιος Καπετανόπουλος και Δ. Αποστολίδης (απόφοιτοι του
διδασκαλείου Αθηνών). Τα διδασκόμενα μαθήματα ήταν: Θρησκευτικά, Ελληνική
Ιστορία, Γεωγραφία, Αριθμητική, Γεωμετρία στη Δ΄ και Ε΄ τάξη, Φυσική Ιστορία,
Ιχνογραφία στις τρεις πρώτες τάξεις, Καλλιγραφία, Γυμναστική, Ωδική και
Πατριδογραφία.
-- Κοντά στο Α΄ Δημοτικό
βρισκόταν το Νηπιαγωγείο της πόλης με διευθύντρια τη Μαρία Ροξενάκη. Διακόσια
νήπια είχαν εγγραφεί, εκ των οποίων τα 60 ήταν αγόρια. Το σχολείο διέθετε δύο νηπιακές
τάξεις και πρώτο τμήμα παρθεναγωγείου. Στη διδασκαλία των παιδιών το έργο της
Ροξενάκη συνεπικουρούσαν δύο απόφοιτες του Παρθεναγωγείου Σερρών, η Μαρία
Μπούζκουρα και η Μελπομένη Στογίου (;).
-- Το Β΄ Δημοτικό σχολείο της πόλης των Σερρών είχε
ιδρυθεί προ 20ετίας και βρισκόταν στη περιοχή Παντελεήμονος, ενώ εξυπηρετούσε
και τους μαθητές των γειτονικών συνοικιών Βλασίου και Ελεούσης. Συνολικά οι
τρεις αυτές συνοικίες κατοικούνταν από περίπου 400 οικογένειες, το δε σχολείο
αριθμούσε 114 μαθητές: 35 στην πρώτη τάξη, 34 στη δεύτερη, 26 στην τρίτη και 19
στην τέταρτη.
Οι τρεις δάσκαλοι του σχολείου
ήταν οι Γεώργιος Νάκος (διευθυντής), Β. Νικολαΐδης (τελειόφοιτος του
διδασκαλείου Κέρκυρας, ασχολούμενος κυρίως με τα τεχνικά μαθήματα) και Ι.
Σπυρίδης (τελειόφοιτος του γυμνασίου Σερρών και του διδασκαλείου Θεσσαλονίκης).
Τα διδασκόμενα μαθήματα ήταν: Ελληνικά, Θρησκευτικά, Αριθμητική, Ελληνική
Ιστορία, Φυσική, Γεωγραφία, Ιχνογραφία, Καλλιγραφία, Ωδική και Γυμναστική.
-- Ως προς το Παρθεναγωγείο, δεν θα είχε κατά τη νέα
σχολική χρονιά τη διευθύντριά του, Ανθή Π. Κοκκινά, η οποία μαζί με την κόρη
της Ελένη, τελειόφοιτη του Ζαππείου, μετατέθηκαν στο παρθεναγωγείο της Δράμας.
-- Σχετικά με τη συνοικία των Άνω Καμενικίων, η οποία
βρισκόταν σε θέση «υψηλή και κατάφυτη»
και κατοικούταν από περίπου 200 οικογένειες (όλες ελληνικές), διέθετε Δημοτικό
σχολείο αρρένων με δασκάλους τους Ιατρίδη και Γαλούση, καθώς και Παρθεναγωγείο
μαζί με Νηπιαγωγείο, στα οποία δίδασκαν η Ευθαλία Πάνου και η Αστερία.
-- Όσον αφορά τα Κάτω Καμενίκια, η συνοικία διέθετε
αντίστοιχα εκπαιδευτικά ιδρύματα: ένα Δημοτικό σχολείο αρρένων με διευθυντή το
Θωμά Γαρνέλη και Παρθεναγωγείο μαζί με Νηπιαγωγείο υπό τη διεύθυνση της
Μαγδαληνής Ιωάννου, η οποία είχε ως συνεργάτιδα τη Βασιλική Γρηγορίου.
-- Αναφορικά με την κωμοπολη
Βαρακλή Τζουμαγιά, το σχολικό έτος 1885-86 το σχολείο της Νέας συνοικίας
διέθετε 130 μαθητές χωρισμένους σε έξι τάξεις, στους οποίους δίδασκαν τρεις
δάσκαλοι, οι: Δ. Δαμάνης (διευθυντής), Χ. Σαρραφιανός και Δ. Βέτσης. Το
Παρθεναγωγείο και το Νηπιαγωγείο (υπό τη διεύθυνση της Ευθ. Παγκάλου) είχαν συνολικά
70 μαθητές, από τους οποίους όμως τα κορίτσια ήταν μόλις 36, ενώ τα 34 αγόρια
ήταν εγγεγραμμένα στο νηπιαγωγείο, που ήταν χωρισμένο σε πέντε τμήματα. Στο
τελευταίο δίδασκαν η Παγκάλου και η Χρυσάνθη Κωνσταντίνου.
Στα σχολεία της Παλιάς συνοικίας, τα οποία διηύθυναν οι
Ι. Ν. Πανταζής και Αστέριος Γούσιος, υπήρχαν 90 μαθητές, χωρισμένοι σε τέσσερις
τάξεις. Το Παρθεναγωγείο αριθμούσε 57 μαθήτριες και ήταν επίσης τετρατάξιο.
Διευθύντρια του Παρθεναγωγείου ήταν η Βαΐα Αθανασίου, μέλλουσα σύζυγος του Πανταζή.
_______________________
* Από την έρευνα «Οι Σέρρες και οι Σερραίοι μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων», τόμος Α΄, σελίδες 262-278
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου