Στις 12 Σεπτεμβρίου 1886
στην εφημερίδα Νεολόγος Κωνσταντινουπόλεως
ξεκίνησε η δημοσίευση μιας αρκετά αναλυτικής Έκθεσης αναφορικά με την
πνευματική κατάσταση των περιοχών Δεμίρ Ισσαρίου, Μελενίκου, Νευροκοπίου,
Ζίχνης και Ελευθερουπόλεως. Στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας, από την Έκθεση
αυτή κρατάω μόνο όσες περιοχές σήμερα υπάγονται γεωγραφικά στην περιφέρεια των
Σερρών.
ΔΕΜΙΡ ΙΣΣΑΡ
Ο καζάς του Δεμίρ
Ισσάρ περιλάμβανε ενενήντα τέσσερις πόλεις και χωριά. Τα είκοσι μαζί με την
κωμόπολη Βαρακλή Τζουμαγιά υπάγονταν στο μουτεσαριφλίκι των Σερρών. Από τα
υπόλοιπα, τα 39 κατοικούνταν μόνο από Χριστιανούς, τα 20 μόνο από Οθωμανούς και
τα 14 ήταν μικτά. Ο πληθυσμός ανερχόταν σε 53.220 κατοίκους, οι δε Χριστιανοί
αριθμούσαν 38.885.
Η κωμόπολη του Δεμίρ
Ισσάρ ήταν έδρα καϊμακάμη. Διέθετε τηλέγραφο και ταχυδρομείο. Κάθε Σάββατο γινόταν
αγορά. Φημιζόταν για τις ροδιές, αλλά και για τα λάχανα και τα οπωροφόρα
δέντρα, οι καρποί των οποίων καταναλώνονταν κυρίως στις αγορές των Σερρών και
της (Κάτω) Τζουμαγιάς. Παλιότερα, προτού το ποτάμι της κωμόπολης αρχίσει να
κατεβάζει άμμο προξενώντας πολλές ζημιές, μεγάλο μέρος των καρπών μεταφερόταν
μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Προ εικοσαετίας είχαν εισαχθεί η αμπελουργία και η
μεταξοσκωληκοτροφία, όμως τα τελευταία χρόνια είχαν σχεδόν εκλείψει.
Ως προς την πνευματική κίνηση, τον τόνο έδινε το φιλεκπαιδευτικό
σωματείο «Φιλοπροοδευτική Αδελφότης», που ήδη αριθμούσε 12 χρόνια παρουσίας.
Από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του σωματείου ήταν η σύσταση οικοτροφείου,
αντίστοιχου με εκείνου των Σερρών, όπου έβρισκαν στέγη άπορα παιδιά.
Η κωμόπολη είχε τρία εκπαιδευτικά ιδρύματα: Αστική σχολή (με τρεις
δασκάλους και διευθυντή τον Δ. Οικονόμου, απόφοιτο του Γυμνασίου Ιωαννίνων), προκαταρκτική
Δημοτική (μ’ έναν δάσκαλο) και Παρθεναγωγείο (με δύο δασκάλες).
Η επαρχία του Δεμίρ
Ισσάρ διέθετε συνολικά 28 σχολεία: 1 Αστική σχολή (στην Τζουμαγιά), 4
Παρθεναγωγεία (δύο στην Τζουμαγιά και δύο στα Άνω Πορόια, εκ των οποίων το ένα
ήταν ελληνικό και το δεύτερο βουλγαρικό), 7 Δημοτικά σχολεία (δύο στα Άνω Πορόια,
το ένα βουλγαρικό, και από ένα σε Τζουμαγιά (/Ηράκλεια), Λάτροβο (/Χορτερό),
Κρούσιοβο (/Αχλαδοχώρι), Συγκέλιο (ή Τσιγγέλι, σήμερα Άγγιστρο) και Ράμνα
(/Ομαλό) και 16 γραμματοδιδασκαλεία στα χωριά Σάβγιακο (/Βαμβακόφυτο), Βαρακλή
(/Βαλτερό), Ερνικιόι (/Ποντισμένο), Ράδοβο (/Χαρωπό), Γερμάνι, Ραϊκόφτσα
(/Καπνότοπος), Λέχοβο, Πέτροβο, Γκολέσοβο, Πυρίνι, Βέτρινα (/Νέο Πετρίτσι),
Χατζή-Βεϊλή (/Βυρώνεια), Μπουγιούκ-μαχαλέ (/Μεγαλοχώρι), Κοβάτζιοβο, Κερίζιοβο
και Τσερέσνιτσα.
Παλιότερα, γραμματοδιδασκαλεία
υπήρχαν και στα χωριά Σπάτοβο (/Κοίμηση) και Μαρικώστινα, όμως το πρώτο έκλεισε
εξαιτίας των διενέξεων των κατοίκων, ενώ το δεύτερο σφραγίστηκε λόγω έλλειψης
πόρων.
ΖΙΧΝΗ
Έδρα της επαρχίας
ήταν η κωμόπολη Ζελιάχοβα (σήμερα Νέα Ζίχνη), η οποία πριν από 18 περίπου
χρόνια είχε προαχθεί σε καϊμακαμλίκι. Είχε 2.800 κατοίκους, από τους οποίους οι
1.880 ήταν Έλληνες, ως επί το πλείστον γεωργοί, οι 790 Οθωμανοί και οι
υπόλοιποι Αθίγγανοι. Μεταξύ των ελληνικών οικογενειών υπήρχαν αρκετοί τουρκόφωνοι.
Η εκπαίδευση στην
κωμόπολη της Ζελιάχοβας δεν βρισκόταν σε πρόοδο κατά το 1886. Στο παρθεναγωγείο
φοιτούσαν μόλις 40 μαθήτριες, αριθμός μικρότερος απ’ ό,τι τα πρώτα χρόνια
ίδρυσής του, δηλαδή πριν μια δωδεκαετία. Στο δημοτικό σχολείο φοιτούσαν 60
μαθητές, χωρισμένοι σε πέντε τάξεις, έχοντας μόνο δύο δασκάλους· διευθυντής του
ήταν ο Ν. Βέτσης.
Χωριά του καζά
Ζίχνης:
Ράχοβα (/Μεσορράχη): Κατοικούσαν 135 οικογένειες (οι 50 οθωμανικές) και συντηρούσε σχολείο
30 μαθητών. Οι χριστιανοί του χωριού ήταν τουρκόφωνοι.
Τριστενίτσα: Οι 15 οικογένειες του χωριού μιλούσαν ελληνικά και βουλγαρικά.
Δράτζοβα (/Λευκοθέα): Κατοικούσαν 40 οικογένειες, που μιλούσαν ελληνικά και βουλγαρικά.
Μανδήλι: Κατοικούσαν 70
χριστιανικές οικογένειες, που μιλούσαν ελληνικά και βουλγαρικά, και 15
οθωμανικές. Το ελληνικό σχολείο του είχε 30 μαθητές.
Αλιστράτη: Η κωμόπολη είχε 650
χριστιανικές οικογένειες, που μιλούσαν ελληνικά και βουλγαρικά, και 120
οθωμανικές. Σε παρακμή βρίσκονταν και εδώ τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Κράτζιανη (/Αγιοχώρι): Ζούσαν 40
οικογένειες. Στο γραμματοδιδασκαλείο φοιτούσαν 20 μαθητές. Γλώσσα η βουλγαρική.
Σκρίτζοβα (/Σκοπιά): Αριθμούσε 240
οικογένειες που υπάγονταν στη σχισματική εκκλησία. Στο γραμματοδιδασκαλείο
φοιτούσαν 30 μαθητές.
Βασίλοβα: Από τις 70
οικογένειες του χωριού, οι 50 ήταν οθωμανικές και οι 20 χριστιανικές χωρίς
σχολείο.
Σφηλινός (/Σφελινός): Αριθμούσε 150 οικογένειες. Συντηρούσε δημοτικό σχολείο με 40 μαθητές.
Γλώσσα η ελληνική.
Ζίχνα: Από τις 35
οικογένειες του χωριού οι 15 ήταν χριστιανικές και μιλούσαν ελληνικά. Δεν
υπήρχε σχολείο.
Αναστασία (/Αναστασιά): Είχε 25
οικογένειες. Γλώσσα η ελληνική.
Κλεπούσνα (/Αγριανή): Αριθμούσε 165
οικογένειες. Στο ελληνικό σχολείο φοιτούσαν 20 μαθητές. Γλώσσα η βουλγαρική.
Χωροβίστα (/Άγιος Χριστόφορος): Κατοικούσαν 30 οικογένειες που μιλούσαν τούρκικα. Στο σχολείο φοιτούσαν
20 μαθητές.
Κάτω Νούσκα (/Δαφνούδι): Οι 60 από τις 100 οικογένειες του χωριού ήταν χριστιανικές και μιλούσαν
ελληνικά και βουλγαρικά. Διέθετε σχολείο.
Πόρνα (/Γάζωρος): Από τις 115
οικογένειες, οι 85 ήταν χριστιανικές και μιλούσαν την τουρκική γλώσσα. Στο
σχολείο φοιτούσαν 25 μαθητές.
Θόλος (/Θολός): Είχε 20 ελληνικές
οικογένειες.
Πιθηλινός (/Πεθελινός): Είχε επίσης
20 ελληνικές οικογένειες.
Τσιάνος (/Νέα Πέτρα): Κατοικούσαν
12 ελληνικές οικογένειες.
Σφαγμένος: Ήταν τσιφλίκι με 15
οικογένειες.
Στραβήκι (/Δραβήσκος): Είχε 50
ελληνικές οικογένειες.
Δοξόπη (/Μύρκινος): Αριθμούσε 35
ελληνικές οικογένειες.
Προβίστα (/Παλαιοκώμη): Κατοικούσαν
200 ελληνικές οικογένειες και 40 οθωμανικές. Στα σχολεία φοιτούσαν 50 μαθητές
και 40 μαθήτριες.
Γενή-κιοϊ (/Αμφίπολη): Είχε 25
οικογένειες. Διέθετε και γραμματοδιδασκαλείο με 15 μαθητές.
Λακκοβήκια (/Μεσολακκιά): Αριθμούσε 350 οικογένειες. Συντηρούσε ελληνικό και δημοτικό σχολείο με
συνολικά 150 μαθητές και τρεις δασκάλους, καθώς και νηπιαγωγείο με 70 νήπια και
μία νηπιαγωγό.
Ροδολείβος: Κατοικούσαν 730 ελληνικές οικογένειες και 120 οθωμανικές. Στο δημοτικό
σχολείο και το παρθεναγωγείο της κωμόπολης φοιτούσαν 180 μαθητές και 90
μαθήτριες.
Σέμαλτο (/Μικρό Σούλι): Είχε 300 οικογένειες. Στο δημοτικό σχολείο και το νηπιαγωγείο φοιτούσαν
συνολικά 70 μαθητές και 60 μαθήτριες.
Κιούπκιοϊ ή Εβδομήστα (/Πρώτη): Από τις 350 οικογένειες, οι 25 ήταν οθωμανικές και οι υπόλοιπες
ελληνικές. Στα σχολεία του φοιτούσαν 100 μαθητές και 90 μαθήτριες.
Κοτσάκι (/Μυρρίνη): Κατοικούσαν
65 οικογένειες. Διέθετε δημοτικό σχολείο με 30 μαθητές.
Βολτσίστα (/Δόμιρος): Είχε 10 οικογένειες,
οι μισές χριστιανικές.
Αντζίστα (/Αγγίστα): Είχε 100
οικογένειες οι 30 οθωμανικές. Διέθετε Δημοτικό σχολείο με 40 μαθητές.
Βητάτσιστα (/Κρηνίδα): Είχε 185
οικογένειες, εκ των οποίων οι 160 χριστιανικές και οι υπόλοιπες οθωμανικές. Στο
δημοτικό σχολείο φοιτούσαν 70 μαθητές και στο νηπιαγωγείο 75 νήπια.
Τσερέπλιανη (/Ηλιοκώμη): Είχε 20 ελληνικές οικογένειες και 30 οθωμανικές.
Κρομίστα (/Κορμίστα): Είχε 125
ελληνικές οικογένειες και 50 οθωμανικές. Στο σχολείο του χωριού φοιτούσαν 40
μαθητές.
____________________________________
* Από την έρευνα «Οι Σέρρες και οι Σερραίοι μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων», τόμος Α΄, σελίδες 299-302
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου