Το προφίλ της πόλης των Σερρών το 1869 (δημοσίευμα)

Το γενικότερο προφίλ της πόλης των Σερρών και των κατοίκων της επιχείρησε να σκιαγραφήσει κάποιος Φίλιππος από τη Θεσσαλονίκη σε επιστολή του προς την εφημερίδα Κωνσταντινούπολις, όπου φιλοξενήθηκε στις 04.12.1869:

«Αι Σέρραι, πόλις κειμένη εις το βορειοανατολικόν άκρον της ομωνύμου πεδιάδος παρά τας υπωρείας του όρους Μενοικέως (ή Μενοικείου), κατοικείται υπό Χριστιανών, των πλείστων οθωμανών και τινων Ιουδαίων και Αθιγγάνων. Ο πληθυσμός αυτής, μη γενομένης δυστυχώς στατιστικής ερεύνης, είναι ως και των λοιπών της επικρατείας πόλεων σχεδόν άγνωστος, κυμαινόμενος μεταξύ των 25–30 χιλιάδων κατοίκων.

Το εσωτερικόν της πόλεως δεν είναι βεβαίως κομψόν, ούδ’ αι οδοί πλατείαι και καθαραί, ων τινες μάλιστα διαρρέονται υπό ρύακος ως επί το πολύ ακαθάρτου, έχει όμως το νεόκτιστον μέρος της αγοράς και τινας οικίας λίαν ευπρεπείς, τας δε λοιπάς κατά το μάλλον ή ήττον λιθοκτίστους. Αλλ’ αι περί αυτήν εξοχαί είναι λόγου άξιαι, και δύναταί τις περιπατών να εύρη αναψυχήν εις πολλά μέρη αναλόγως των συναισθημάτων του.

Πόσον επεθύμουν λ.χ. να ανεγίνωσκα την στιγμήν ταύτην υπό την πυκνόφυλλον σκιάν την σχηματιζομένην υπό των πολυπληθών και μεγάλων δένδρων εις Κιόσκια. Φαντάσθητε οποίαν τέρψιν παρέχουσιν αι εξοχαί αύται κατά το θέρος. Αλλ’ ως την τερπνοτέραν των εξοχών θεωρούσιν οι κάτοικοι την της Μονής του Προδρόμου, κειμένης εν τινι συσκίω κοιλάδι σχηματιζομένη υπό δύο λόφων του ρηθέντος όρους, του Μενοικέως, και όπου οι ευπορώτεροι των κατοίκων έχοντες εξοχικάς οικίας διέρχονται το θέρος.

Οι κάτοικοι των Σερρών είναι εκτός της αναποφεύκτου εργατικής και των βαναύσων λεγομένων τεχνών τάξεως, ως επί το πλείστον κτηματίαι και έμποροι. Ο βάμβαξ είναι το ζωτικότερον στοιχείον του εγχωρίου εμπορίου.

Η διανοητική του τόπου ανάπτυξις δεν είναι μεν εκ των θαυμασμού αξίων, δεν ελαττούται όμως και της των λοιπών εν Τουρκία μεγαλοπόλεων, και δη και της ημετέρας Θεσσαλονίκης. Ούτως, η ελληνική κοινότης έχει ικανούς των εγκρίτων ικανώς μορφωμένους, όπως τα τε κοινά διοικητικώς διαχειρίζωνται και των της εκπαιδεύσεως επιμελώνται. Υπάρχει ουχί ευκαταφρόνητος ο της νεολαίας θίασος, διατηρών λέσχην και ου μικράν την ζωήν πάντοτε ενδεικνύμενος. Διατηρείται αρκετά ευπρεπώς Σχολή Ελληνική επαυξηθείσα εσχάτως, τη αόκνω επιμελεία του τε αξιολόγου Αρχιερέως και των προκρίτων, διά δύο γυμνασιακών τάξεων, και υπό ικανού προσωπικού διδασκάλων πεπροικισμένη, Παρθεναγωγείον από πολλών ήδη ετών υφιστάμενον και εις συνδιδακτικόν και αλληλοδιδακτικόν τμήμα διαιρούμενον και τρία αλληλοδιδακτικά Σχολεία. Προς συντήρησιν δ’ αυτών, μη υπαρχόντων κληροδοτημάτων επαρκών, συνεισφέρουσιν οι πολίται, και προς τούτο υπάρχει δωδεκαμελής επιτροπή, εξ ων τέσσαρες είναι οι άμεσοι επόπται της εσωτερικής διοικήσεως και έφοροι των Σχολείων. Οι τε νυν και οι προκάτοχοι αυτών ειργάσθησαν και εργάζονται μετά ζήλου, εις μόνην την πρόοδον των εκπαιδευτικών καταστημάτων αποβλέποντες.

Διοικητικώς αι Σέρραι είνε έδρα Μουτεσαρίφη, υπαγομένου εις το βιλαέτι Θεσσαλονίκης. Εκτός των λοιπών δικαστηρίων του Σαντζακίου έχει και Εμποροδικείον.

Αντιπρόσωποι των ξένων Δυνάμεων δεν υπάρχουσιν ειμή ο προ πολλών ετών εκεί αποκατεστημένος υποπρόξενος της Αυστρίας και ο υποπρόξενος της Ελλάδος, εις ον είνε ανατεθειμένη η προστασία των υπηκόων δύο ετέρων Δυνάμεων. Ως τοιούτος μετά την ατυχή εσχάτως διακοπήν των σχέσεων απεστάλη υπό της Ελλ. Κυβερνήσεως ο Κ. Αλ. Ευγενίδης, νέος πεπροικισμένος υπό πολλών αρετών και διά της ευθείας και αμέμπτου συμπεριφοράς του προκαλών την γενικήν αγάπην και σεβασμόν.

Τα περίχωρα των Σερρών είνε ανθοδέσμη ευκάρπων και ευάνδρων χωρίων, των πλείστων ανηκόντων εις ιδιοκτήτας οθωμανούς ή Χριστιανούς (τζιφλήκια).

Η επαρχία Σερρών κατοικείται υπό Χριστιανών, ελληνικής καταγωγής των πλείστων ή Βουλγαροφόνων μεν, οσημέραι όμως τεινόντων προς την πάτριον αυτών γλώσσαν και εθνισμόν. Ούτως εν απάση τη ου μικρά Επαρχία ταύτη ουδέ εν Βουλγαρικόν Σχολείον υπάρχει ουδέ εις μίαν εκκλησίαν ψάλλεται βουλγαριστί η λειτουργία [..]»

_____________________________________

* Απόσπασμα από την έρευνα «Οι Σέρρες και οι Σερραίοι μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων», τόμος Α΄, σελίδες 91-92.