Μικρές και μεγάλες ειδήσεις από την περιοχή των Σερρών το 1870

-- Αναμφίβολα, το σημαντικότερο γεγονός για την πόλη των Σερρών κατά το 1870 υπήρξε η σύσταση του Μακεδονικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου, σκοπός του οποίου ήταν η διάδοση της παιδείας μέσω της ίδρυσης και υποστήριξης σχολείων και την παράλληλη προετοιμασία δασκάλων. Παρουσιάζοντας τη σύσταση του συλλόγου, η αθηναϊκή εφημερίδα Παλιγγενεσία (φ. της 22.09.1870) σχολίασε εύστοχα ότι «Ο σύλλογος ούτος δύναται να συντελέση τα μέγιστα εις την διάδοσιν της ελληνικής παιδείας, αντιστρατευόμενος κατά του πολλαχώς υποθαλπομένου πανσλαβισμού, και πας ο συντρέξων αυτόν παρέχει υπηρεσίαν εις το έθνος ου μικράν».

-- Άλλωστε στις αρχές του 1870 η βουλγαρική προπαγάνδα άρχισε να παίρνει πολύ συγκεκριμένα και εξωστρεφή χαρακτηριστικά με σημείο αναφοράς τη Βροντού, όπου οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν μεν βουλγαρόφωνοι, ωστόσο «εκαλλιέργουν τα ημέτερα γράμματα διατηρούντες από αμνημονεύτων χρόνων Εκκλησίαν και Σχολείον Ελληνικά», όπως υπογράμμιζε ο ανταποκριτής της εφημερίδας Κωνσταντινούπολις στις Σέρρες.

Στα μέσα Ιανουαρίου, βουλγαρόφωνοι κάτοικοι της Βροντούς δήλωσαν ότι δεν δέχονταν πλέον τον αρχιερέα και μάλιστα ετοίμασαν σχετική αναφορά προς τον Διοικητή των Σερρών ζητώντας ν’ αναγνωριστεί στο χωριό τους ως εθνική γλώσσα η βουλγαρική. Σύμφωνα με τον ανταποκριτή της εφημερίδας Κωνσταντινούπολις, πριν τη σύνταξη της αναφοράς τους οι συγκεκριμένοι κάτοικοι είχαν επικοινωνήσει με Οθωμανούς προκρίτους, ωστόσο ο τοπικός μουφτής όχι απλά δεν τους υποστήριξε, αλλά στην πραγματικότητα τους μετέπεισε. Έτσι, χάρη στη μεσολάβηση του μουφτή, οι χωρικοί της Βροντούς έσπευσαν στον μητροπολίτη ζητώντας τη συγχώρεσή του, εκείνος δε με τη σειρά του εμφανιζόταν να τους έχει υποσχεθεί ότι θα ενεργούσε τα δέοντα για να δοθεί η άδεια από το Πατριαρχείο, προκειμένου στην εκκλησία της Βροντούς ν’ αναγιγνώσκεται και η βουλγαρική γλώσσα, κάτι που προκάλεσε θλιβερή εντύπωση στην τοπική κοινωνία!

-- Στις 16/28 Ιανουαρίου 1870 στη Βιέννη έφυγε από τη ζωή ο έμπορος Στέργιος Δούμπας. Καταγόταν από την Εορδαία, έχοντας όμως περάσει τα νεανικά του χρόνια στις Σέρρες, όπου και ξεκίνησε να σχηματίζει την τεράστια περιουσία του, πάντοτε είχε μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά του για την πόλη των Σερρών, κάτι που αποδείχτηκε και μετά τον θάνατό του, όταν οι γιοί του έστειλαν 20.000 γρόσια ως δωρεά στο όνομα του αποθανόντα πατέρα τους, προκειμένου να διανεμηθούν στους φτωχούς Σερραίους χωρίς καμία διάκριση στο θρήσκευμα.

-- Την ίδια περίοδο, αποσκοπώντας κι αυτός στην οικονομική ανακούφιση των φτωχότερων τάξεων, ο υποπρόξενος της Ελλάδας συνέστησε επιτροπή υπό τη διεύθυνση των Καπέτη, Κ. Δούρου και Ν. Κοντού για τη συγκέντρωση χρημάτων υπέρ των ασθενέστερων πολιτών. Στην αρχή τουλάχιστον φαίνεται ότι υπήρξε ανταπόκριση, ώστε σε μία μέρα έφθασαν να συγκεντρωθούν 25 λίρες.

-- Στις 30 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε ο καθιερωμένος πλέον επίσημος εορτασμός της γιορτής των Τριών Ιεραρχών στην κεντρική αίθουσα του ελληνικού σχολείου παρουσία πλήθους κόσμου. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο σχολάρχης Χριστόφορος Δημητριάδης, ενώ σημαντική εξέλιξη αποτέλεσε το γεγονός ότι τη χρονιά αυτή δόθηκε το βήμα και στον δάσκαλο της τουρκικής γλώσσας, γύρω από την οποία περιστράφηκε η ομιλία του.

-- Τον Απρίλιο ο Απτουραχμάν πασάς αποτέλεσε παρελθόν και νέος μουτεσαρίφης Σερρών διορίστηκε ο μέχρι τότε μουτεσαρίφης Θεσσαλονίκης, Ααλή βέης, που ταυτόχρονα προήχθη σε πασάς. Ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 18/30 Απριλίου και από τις πρώτες του ενέργειες ήταν η αναδιοργάνωση του Διοικητηρίου και των υπαλλήλων του, ο καθαρισμός και η επισκευή των δρόμων της πόλης.

Μέχρι τον Ιανουάριο του 1871 έγιναν αρκετά έργα στην πόλη. Χτίστηκαν υπόνομοι μήκους 500 πήχεων, λιθόστρωτα μήκους 8.200 πήχεων, για δεύτερη φορά στην τοπική ιστορία το δημοτικό συμβούλιο των Σερρών εισήγαγε ικανό αριθμό φανών πετρελαίου, τους οποίους τοποθέτησε σε διάφορα σημεία της πόλης, ενώ διορίστηκε και επιστάτης του φωτισμού.

Ο Ααλή βέης έδειξε ενδιαφέρον και για την πρόοδο της αμαξιτής οδού που θα συνέδεε την πόλη των Σερρών με τη Θεσσαλονίκη (στα πλαίσια ευρύτερου προγράμματος κατασκευής δρόμων στις ευρωπαϊκές επαρχίες της οθωμανικής αυτοκρατορίας), η κατασκευή της οποίας είχε ξεκινήσει πριν έξι χρόνια κι όμως βρισκόταν ακόμα σε απόσταση μόλις δύο ωρών από τις Σέρρες, ενώ εντοπίστηκαν καταχρήσεις που συνδέονταν με την εκτέλεση του σημαντικού αυτού έργου.

Επί τη ευκαιρία, ας αναφερθεί στο σημείο αυτό ότι παράλληλα με την κατασκευή των δρόμων, είχε προβλεφθεί και η δενδροφύτευσή τους. Έτσι, στην κατασκευαζόμενη οδό μεταξύ Θεσσαλονίκης και Σερρών φυτεύτηκαν πάνω από 20.000 δέντρα, ενώ περισσότερα από 4.000 είχαν φυτευτεί μέχρι την άνοιξη του 1870 στην οδό που θα συνέδεε το Νευροκόπι με τις Σέρρες και τη Δράμα.

-- Η διαφθορά και η κατάχρηση εξουσίας δεν αποτελούσε γνώρισμα μόνο των οθωμανικών αρχών. Στις 17 Φεβρουαρίου 1870 η Κωνσταντινούπολις δημοσίευσε επιστολή από τη Θεσσαλονίκη, μεγάλο μέρος της οποίας ήταν αφιερωμένο στο σχολιασμό των ουκ ολίγων Ελλήνων –και δη Σερραίων– οι οποίοι καταλαμβάνοντας κάποιο δημόσιο αξίωμα ενδιαφέρονταν περισσότερο για την αυτοπροβολή τους παρά για την αμερόληπτη άσκηση των καθηκόντων τους.

Ο επιστολογράφος ανέφερε ειδικότερα την περίπτωση ενός Χριστιανού Σερραίου, χωρίς όμως να τον κατονομάζει, ο οποίος είχε διοριστεί διερμηνέας στο εμποροδικείο της πόλης (παρότι φερόταν ν’ αγνοεί την τουρκική γλώσσα) και εκμεταλλευόμενος την απειρία του προέδρου του δικαστηρίου ασκούσε τεράστια επιρροή στην εκδίκαση των υποθέσεων με γνώμονα όχι την τήρηση των νόμων, αλλά τις ατομικές του συμπάθειες ή άλλα ιδιοτελή κίνητρα.

Η καταγγελία βέβαια ήταν γενικόλογη, αν και ο επιστολογράφος επιφυλασσόταν να επανέλθει με λεπτομέρειες σε περίπτωση που τον προκαλούσε κάποιος, όμως θα ήταν υπεραπλουστευτικό να την αγνοήσουμε και να παραβλέψουμε την ύπαρξη κρουσμάτων διαφθοράς και μεταξύ μελών της ελληνικής κοινότητας όχι μόνο στις Σέρρες αλλά και γενικότερα στην οθωμανική επικράτεια –πόσο μάλλον από τη στιγμή που η καταγγελία προερχόταν επίσης από Έλληνα.

-- Μέχρι τώρα είδαμε αρκετές περιγραφές υποδοχής σημαντικών προσώπων για τη σερραϊκή κοινωνία. Ας δούμε και πώς υποδέχονταν οι Σερραίοι σημαντικούς Οθωμανούς αξιωματούχους, που περιόδευαν στην περιοχή.

Στις 4/16 Ιουνίου 1870, λοιπόν, έφτασε στην πόλη των Σερρών ο γενικός διοικητής Θεσσαλονίκης, Σαβρή πασάς. Η επίσκεψή του ήταν κατά κάποιον τρόπο αιφνιδιαστική, καθώς ο γενικός διοικητής είχε μεν ξεκινήσει από ημερών περιοδεία στην περιφέρειά του με πρώτο σταθμό το Άγιο όρος, όμως δεν ήταν γνωστή η ακριβής ημερομηνία άφιξής του στην πόλη των Σερρών. Παρόλα αυτά, μόλις έγινε γνωστή η επικείμενη άφιξη του επίσημου επισκέπτη, σε ελάχιστο χρόνο οργανώθηκε η συνήθης υποδοχή.

Μαθητές των σχολείων της πόλης (τόσο από το Ελληνικό και τα Αλληλοδιδακτικά όσο και από το οθωμανικό Ρουστιέ) μαζί με υπαλλήλους του Διοικητηρίου παρατάχθηκαν δεξιά κι αριστερά του δρόμου λίγο έξω από την πόλη, παρά τη βροχή που είχε αρχίσει να πέφτει την ώρα εκείνη, με αποτέλεσμα να γίνουν μούσκεμα χωρίς λόγο, όπως αποδείχτηκε. Κι αυτό γιατί την ίδια στιγμή, ο διοικητής των Σερρών μαζί με τον μητροπολίτη επιβαίνοντες σε άμαξα υποδέχτηκαν τον Σαβρή πασά σε απόσταση μιας ώρας από την πόλη και τον οδήγησαν κατευθείαν στο κατάλυμά του από άλλο δρόμο!

Την επόμενη μέρα οι Χριστιανοί και Οθωμανοί πρόκριτοι παρουσιάστηκαν, όπως συνηθιζόταν, στον γενικό διοικητή, ο οποίος παρευρέθηκε μαζί με τη συνοδεία του και στο δείπνο που παρέθεσε προς τιμήν του ο μητροπολίτης Σερρών. Την τρίτη μέρα επισκέφτηκε τα θερμά λουτρά του Σιδηροκάστρου, όπου έμεινε αρκετές ημέρες, για να επιστρέψει στις Σέρρες με αφορμή την τελετή για τον εορτασμό της επετείου αναβάσεως του Σουλτάνου στο θρόνο στις 13/25 Ιουνίου.

-- Την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου έφτασε στην πόλη των Σερρών ο νέος Έλληνας υποπρόξενος, Ν. Γεννάδης.

----------------------------------------------------

Κάποια γεγονότα που σίγουρα δεν άλλαξαν τον ρου της σερραϊκής Ιστορίας, όμως σίγουρα απασχόλησαν την τοπική κοινωνία, ώστε βρήκαν μια θέση στην εξαιρετικά περιορισμένη ύλη των εφημερίδων της εποχής:

-- Στις αρχές της χρονιάς η αγορά του Δεμίρ Ισσάρ φωτίστηκε με λάμπες πετρελαίου, ενώ άρχισαν επισκευές στις οδούς και τα λιθόστρωτα της πόλης.

-- Τον Απρίλιο το δημοτικό συμβούλιο του Δεμίρ Ισσάρ υποχρέωσε τους αρτοποιούς της πόλης να μη φορτώνουν στ’ άλογά τους βάρη άνω των 100 οκάδων.

-- Τον ίδιο μήνα στην πόλη των Σερρών, ένα δωδεκάχρονο κορίτσι, η Αϊσέ, κόρη του ανθυπολοχαγού της χωροφυλακής, αυτοκτόνησε στο δωμάτιο του σπιτιού της με τη βοήθεια πιστολιού, εξαιτίας της κακομεταχείρισης που υφίστατο από τη μητέρα της.

-- Τον Μάιο, ο Μιχαήλ εφένδης, ήδη μέλος του οθωμανικού Συμβουλίου της Επικρατείας, διορίστηκε αντιπρόσωπος της επαρχίας Σερρών στην εθνοσυνέλευση του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, σκοπός της οποίας ήταν η αναθεώρηση των κανονισμών του.

-- Μέχρι τις αρχές Ιουνίου, 1961 παιδιά είχαν εμβολιαστεί στην επαρχία Τιμούρ-Χισσαρίου (ή Δεμίρ-Ισάρ, το σημερινό Σιδηρόκαστρο) από τον Ταχσίν εφέντη, επιτετραμμένο αυτοκρατορικό χειρουργό στη διοίκηση Σερρών.

-- Τη νύχτα της 26 Ιουλίου/7 Αυγούστου ξέσπασε πυρκαγιά στο ξενοδοχείο κάποιου Κωστάκη, που βρισκόταν κοντά στο διοικητήριο των Σερρών. Η πυρκαγιά δεν επεκτάθηκε σε παρακείμενα κτίρια, κάηκαν όμως ο αχυρώνας και εφτά δωμάτια του ξενοδοχείου.

-- Σημαντικό βήμα για την εξωστρέφεια της περιοχής αποτέλεσε η νέα ταχυδρομική γραμμή μεταξύ Αδριανούπολης, Θεσσαλονίκης, Σερρών, Μελενίκου, Τιμούρ-Χισάρ, Τζουμαγιάς, Δούπνιτσας και Νύσσης, η οποία τέθηκε σε λειτουργία τον Αύγουστο του 1870.

-------------------------------------------------

Θεατρική παράσταση

Στις 24 Σεπτεμβρίου/6 Οκτωβρίου στην ελληνική σχολή των Σερρών παρουσιάστηκε η τραγωδία «Μερόπη» του δημοφιλούς εκείνη την εποχή θεατρικού συγγραφέα και πανεπιστημιακού Δημήτριου Βερναρδάκη, προς τιμή του οποίου είχε αναρτηθεί στην αίθουσα επιγραφή με τ’ όνομά του στολισμένο με δάφνινο στεφάνι. Πρωταγωνίστρια ήταν η ηθοποιός Σοφία Δημητρολοπούλου, γνωστή στους Σερραίους ως μέλος θιάσου που είχε διατρίψει στην πόλη τις προηγούμενες ημέρες. Τους υπόλοιπους ρόλους υποδύθηκαν ερασιτέχνες φίλοι των τεχνών, «νέοι ανήκοντες εις την εκλεκτοτέραν τάξιν της κοινωνίας» κατά την περιγραφή του σχετικού δημοσιεύματος της τεργεσταίας εφημερίδας Ημέρα, οι Νικόλαος Κοντός, Κωνσταντίνος Χόνδρος και Νικόλαος Ιωαννίδης.

Ο σκοπός της παράστασης ήταν φιλανθρωπικός, η συγκέντρωση χρημάτων υπέρ των σχολείων της πόλης και του άρτι συσταθέντα Μακεδονικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου. Επομένως δεν ήταν τυχαία η μαζική προσέλευση του κόσμου πολύ πριν την επίσημη ώρα έναρξης.

Ως το πρώτο θεατρικό ρεπορτάζ από τις Σέρρες, αξίζει ν’ ανατρέξουμε σ’ εκείνα τα σημεία του δημοσιεύματος, που σχολίαζαν την παράσταση:

«[..] Τέλος, αρθείσης της αυλαίας, ήρξατο η παράστασις εν μέσω βαθυτάτης σιγής, διακοπτομένης μόνον από καιρού εις καιρόν υπό των ενθουσιωδεστάτων χειροκροτήσεων και ανευφημιών του κοινού. Δεν διστάζομεν να είπωμεν, και αλλαχού ιδόντες παράστασιν της Μερόπης, ότι η επιτυχία υπήρξε πληρεστάτη. Και εκπληττόμενοι μεν διά την έκτακτον δεξιότητα των ευγενών νέων, οίτινες πρώτον ήδη ανέβησαν επί σκηνής, είναι δίκαιον να απονείμωμεν τον προσήκοντα έπαινον και τη αξιοτίμω Κυρία Σοφία, ήτις κατά την προκειμένην παράστασιν εφάνη ανωτέρα εαυτής.

Μετά το τέλος της τετάρτης πράξεως, οι διασημότεροι πολίται της πόλεως ταύτης προσήνεγκον στεφάνους εις πάντα τα μετασχόντα της παραστάσεως πρόσωπα και ούτως έληξεν η εσπέρα εκείνη, αφείσα ανεξάλειπτον εντύπωσιν παρά τη ημετέρα κοινωνία [..]».

---------------------------------------------------------------

Ο Δημήτριος Μαρούλης

Το 1870 έφτασε στις Σέρρες αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση του ελληνικού σχολείου (ημιγυμνασίου) της πόλης, ένας άνθρωπος που θα λάμπρυνε με την παρουσία και το έργο του την προσπάθεια για την πνευματική αναγέννηση του τόπου, ένας άνθρωπος που αγάπησε βαθιά τις Σέρρες και τους Σερραίους, παρότι γρήγορα θα γινόταν στόχος σφοδρής κριτικής λόγω των εκπαιδευτικών νεωτερισμών που εισήγαγε. Ήταν ο Δημήτριος Μαρούλης.

Στον εναρκτήριο λόγο του, το 1870, έδωσε το στίγμα του οράματός του: «Αι Σέρραι κέκληνται και φύσει και θέσει ίνα γένωνται εν τη Μακεδονία ό,τι αι Αθήναι το πάλαι ήσαν εν όλη τη Ελλάδι. Αι πάμφοροι πεδιάδες της χώρας ταύτης, αι τον βάμβακα και τοσαύτα άλλα προϊόντα αφθόνως παράγουσαι, αι παρακείμενοι τη πόλει λόφοι, οι εκ γαιανθράκων συνιστάμενοι, ο σίδηρος, ον αυτοί οι ποταμοί του τόπου προ των ποδών ημών εσκάπτουσι και φέρουσιν, ο Στρυμών, ο την μακράν πεδιάδα κατά μήκος διασχίζων και εις την θάλασσαν εκβάλλων, δυνάμενος ευκόλως να γείνη πλωτός, ο υπάρχων εν τω τόπω πλούτος και ο δυνάμενος έτι ν’ αναπτυχθή, η ευφυία, η φιλομουσία και η φιλοκαλία των κατοίκων, και τα υπό πολλών σοφών ανδρών, κατά θείαν τύχην εν τη πόλει ταύτη επί πολύν ή ολίγον χρόνον διαμεινάντων, ριφθέντα καλά σπέρματα, ταύτα πάντα προσκαλούσι τους κατοίκους των Σερρών να καταστήσωσι την πόλιν αυτών εστίαν και κέντρον γραμμάτων, επιστημών, τεχνών και εμπορίου».

Σ’ ένα λόγο που απήγγειλε λίγο καιρό αργότερα προσδιόρισε ειδικότερα και τους οκτώ βασικούς συντελεστές της ηθικής μόρφωσης και πνευματικής ανάπτυξης του ανθρώπου, που θ’ αποτελούσαν και τους πυλώνες του έργου του ως δασκάλου: «α΄) η Οικογένεια (η συνετή μήτηρ), β΄) η Σχολή (ο διά ζώσης μορφωτής διδάσκαλος της νεότητος), γ΄) η Εκκλησία (ο από του άμβωνος φωτίζων ιερεύς), δ΄) η Δημοσιογραφία (ο διά γραφής διδάσκαλος πάσης ηλικίας και φύλου), ε΄) το Θέατρον (ο επί της σκηνής μορφωτής των ηθών), στ΄) η Πολιτεία (ο πατριώτης, άμα και πατρικός υπάλληλος), ζ΄) η εν γένει Κοινωνία (ο χρηστός συμπολίτης) και η΄) η Εργασία (το έντιμον επάγγελμα ή λειτούργημα)».

___________________________________________

* Απόσπασμα από την έρευνα «Οι Σέρρες και οι Σερραίοι μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων», τόμος Α΄, σελίδες 93-99.