-- Μια πολύ ενημερωτική σύνοψη των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της πόλης των Σερρών φιλοξένησε ο Ανατολικός Αστήρ στις 27.07.1883. Η πόλη διέθετε:
α) Νηπιαγωγείο, που λειτουργούσε από το
1871. Διέθετε τρεις δασκάλους και δύο τάξεις, έκαστη χωρισμένη σε δύο τμήματα, με
172 παιδιά συνολικά.
β) Παρθεναγωγείο, που λειτουργούσε από
το 1853. Διέθετε οκτώ τάξεις, εφτά δασκάλους και 187 μαθήτριες. Στην ανώτερη
τάξη οι μαθήτριες ήταν μόλις οκτώ.
γ) Γυμνάσιο, αποτελούμενο από έξι
τάξεις (τρεις τάξεις σχολαρχείου και τρεις γυμνασίου). Φοιτούσαν 188 μαθητές.
δ) Πρώτη
δημοτική σχολή με τέσσερις δασκάλους και 230 μαθητές χωρισμένους σε
τέσσερις τάξεις.
ε) Δεύτερη δημοτική σχολή με τρεις
δασκάλους και 135 μαθητές χωρισμένους σε τέσσερις τάξεις.
στ) Πέντε σχολεία των προαστείων με 257
μαθητές και μαθήτριες συνολικά.
-- Καθώς όμως τα σχολεία της πόλης αντιμετώπιζαν τεράστια
οικονομικά προβλήματα και ο προϋπολογισμός τους παρουσίαζε έλλειμμα 500
οθωμανικών λιρών, μια καινούρια λύση για την εύρεση οικονομικών πόρων ήταν η
έκδοση λαχείου σε τρεις χιλιάδες γραμμάτια (δελτία).
Η κλήρωση πραγματοποιήθηκε στις 19 Απριλίου/1 Μαΐου στην
αίθουσα του Γυμνασίου ενώπιον του μητροπολίτη Σερρών. Στην ομιλία του ο γιατρός
Α. Εμμανουήλ, μέλος της Εφορείας, εξέφρασε την ευχή όπως «το μέτρον τούτο υιοθετηθή πλέον υπό της πόλεως και ότι καταστήσεται του
λοιπού σταθερός πόρος των σχολείων ημών προς δόξαν εκείνων οίτινες υπεστήριξαν
αυτό κατά τα τελευταία έτη».
Ο πρώτος αριθμός θα κέρδιζε τετρακόσια μετζίτια, όμως δεν
έχει σημασία ποιος ήταν ο τυχερός, αφού όλοι όσοι κέρδισαν διάφορα ποσά τα
κατέλειπαν υπέρ των σχολείων της πόλης.
-- Τον Μάιο είχε πλέον αποπερατωθεί το Παρθεναγωγείο του
χωριού Σέμαλτο (Μικρό Σούλι), η οικοδόμηση του οποίου είχε κοστίσει περί τις
130 τουρκικές λίρες, ενώ σημαντική ήταν η συμβολή του προέδρου της
Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας «Δόξας» του χωριού, Δ. Θεοδωρίδη. Η περιοχή
διέθετε και εκπαιδευτικό σύλλογο, πρόεδρος του οποίου ήταν ο μεγαλέμπορος
Αλφρέδος Άββοτ.
Την ίδια περίοδο είχε ξεκινήσει η ανέγερση νέου
Νηπιαγωγείου στο χωριό, ενώ ο ανταποκριτής του Φάρου της Μακεδονίας στο Σέμαλτο, χάρη στον οποίο αντλούμε αρκετές
πληροφορίες για την ζωή εκεί, επεφύλασσε μόνο επαίνους για τη διευθύντρια του
τοπικού νηπιαγωγείου, τη Μελπομένη Στάμου, η οποία «διά του καλού
τρόπου και της καταλλήλου μεθόδου εφείλκυσε την εύνοιαν μαθητριών τε και γονέων
αυτών».
-- Καθόλου ειδυλλιακή δεν ήταν από την άλλη η εικόνα που
μεταφερόταν στις αρχές της χρονιάς για την κατάσταση των σχολείων στο
Ροδολίβος. Πέρα από τα οικονομικά προβλήματα και τους προσωπικούς εγωισμούς των
προκρίτων του χωριού, υπήρχε έλλειψη δασκάλων. Η νηπιαγωγός Π. Μαρσοπούλα, που
είχε σταλεί δωρεάν από το ελληνικό προξενείο τον Οκτώβριο του 1882, παραιτήθηκε
μετά από τρεις ημέρες· στις αρχές του 1883 παραιτήθηκε ένας δάσκαλος, που
άκουγε στο όνομα Βεννέτης, ενώ οι τοπικοί προύχοντες είχαν βάλει στο στόχαστρό
τους και το διευθυντή του σχολείου του Ροδολίβους, Αθ. Αργυρίου.
-- Ένας δάσκαλος από την Ιερισσό βρέθηκε τυχαία στο χωριό
Αηδονοχώρι στις 24 Ιουλίου/5 Αυγούστου, ημέρα διεξαγωγής των σχολικών
εξετάσεων, και περιέγραψε τις εντυπώσεις του με επιστολή του στην εφημερίδα Νεολόγος:
Μετά την τέλεση της θείας λειτουργίας από τον μητροπολίτη
Σερρών Ναθαναήλ, ο διευθυντής του σχολείου, Σπυρίδων Βουργαρέλης, εκφώνησε την
καθιερωμένη ομιλία και αμέσως μετά άρχισαν οι εξετάσεις: πρώτα του
νηπιαγωγείου, που διηύθυνε η Ευαγγελινή Αντωνίου, και ακολούθως των υπόλοιπων
σχολείων.
«Τα αποτελέσματα υπήρξαν καθ’ όλα
ευχάριστα· αι ετοίμως εκφερόμεναι αποκρίσεις των τε μαθητών και των μαθητριών
πάσιν ημίν ευηρέστησαν και αρκούντως κατέδειξαν την μετά ζήλου εκτέλεσιν των
καθηκόντων των διδασκόντων και διδασκομένων. Πάσα καρδία ελληνική σκιρτά υπό
χαράς παρατηρούσα τον επί την πρόοδον οργασμόν των μερών τούτων της Μακεδονίας».
-- Τον Σεπτέμβριο, νέα διευθύντρια του παρθεναγωγείου
Σερρών διορίστηκε η Μαρία Καλαποδοπούλου, τέως διευθύντρια του Αμαλίειου
Ορφανοτροφείου στην Αθήνα.
-- Στα χωριά Δοβίστα (σήμερα Εμμανουήλ Παπάς) και Σαρμουσακλή
(Πεντάπολη) συστάθηκαν νηπιαγωγεία με σκοπό τη διεξαγωγή μαθημάτων από το
σχολικό έτος 1883-84.
Με αφορμή την εξέλιξη αυτή, ο ανταποκριτής του Νεολόγου παρατηρούσε με νόημα ότι «εκ της κώμης Σαρμουσακλή κατάγεται και ο εκ των πατέρων της ενταύθα
Μονής του Τιμίου Προδρόμου κ. Πολύκαροπος ου μικράν περιουσίαν κεκτημένος. Διά
τε τον λόγον τούτον αλλά και διότι έχει καθήκον ιερόν να μεριμνήση
δεόντως, τουλάχιστον περί της
πνευματικής προόδου της ιδιαιτέρας αυτού πατρίδος, ουδαμώς αμφιβάλλομεν ότι εν
ου μακρώ μέλλοντι θέλομεν αναγγείλει περί του καλού τούτου πατριώτου και
σεβασμίου ανδρός πολλά και καλά μαρτυρούντα την φιλοπατρίαν και φιλομουσίαν
αυτού».
-- Το φθινόπωρο, η διεύθυνση του Παρθεναγωγείου και του
Νηπιαγωγείου της Νιγρίτας ανατέθηκε στη Μαρία Δρίτσιου, απόφοιτη του
διδασκαλείου θηλέων των Σερρών, το οποίο είχε ήδη προσφέρει πολλές δασκάλες σε
διάφορες πόλεις και κωμοπόλεις της ανατολικής Μακεδονίας (Καβάλα, Θάσος,
Αλιστράτη, Μελένικο, Τζουμαγιά κλπ.). Έτσι καλύφθηκε ένα πολύ σημαντικό κενό,
καθώς τα σχολεία της κωμόπολης αυτής παρέμεναν ακέφαλα επί μακρό διάστημα.
Εξάλλου, την ίδια περίοδο στη Νιγρίτα άρχισαν και
ζυμώσεις με σκοπό την ίδρυση αναγνωστηρίου στα πρότυπα αντίστοιχων
αναγνωστηρίων σε άλλες κωμοπόλεις της περιοχής (Δεμίρ Ισσάρ, Μελένικο κλπ.). Με
αφορμή δε αυτήν την πληροφορία, ο συντάκτης της Ακροπόλεως σχολίαζε για τη σημαντική αυτή έλλειψη των Ελλήνων της
Μακεδονίας ευρύτερα:
«Ο μη επισκεφθείς τας εσωτερικάς
της Μακεδονίας κωμοπόλεις δυσκόλως νοεί πόσον οπίσω είνε εκεί οι άνθρωποι.
Σχεδόν ειπείν ο πνευματικός βίος είνε εις εκείνους άγνωστος. Μόνον οι
διδάσκαλοι, τινές των ιερέων και ολίγιστοι άλλοι γινώσκουσιν ότι και άλλος
κόσμος υπάρχει πέραν των ορίων αυτών. Ο Μακεδονικός Σύλλογος ενταύθα, εις το
οποίον ευχόμεθα ταχείαν την συγκρότησιν, πρέπει και τα αναγνωστήρια να λάβη υπ’
όψει».
-- Τον Δεκέμβριο, ο ανταποκριτής της Ακροπόλεως στις Σέρρες έδινε μια μελανή εικόνα για τα εκπαιδευτικά
πράγματα στην επαρχία, την οποία απέδιδε στην αφαίρεση της επιστασίας του
εθνικού αυτού σκοπού από τον Μακεδονικό Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο. Έγραφε
(Ακρόπολις, 15.12.1883):
«Προ διετίας, ότε την διεύθυνσιν
της εθνικής ενταύθα ενεργείας είχεν ο Μακεδ. φιλολογ. Σύλλογος, τα διαμερίσματα
Σερρών, Ζίχνης, Νευροκόπου, Μελενίκου, Πετρίτσης και Δεμήρ Ισάρ, επληρούντο
σχολείων ελληνικών· οι κάτοικοι των χωρίων ώργων προς τα γράμματα, οι
Βουλγαρόφωνοι του Νευροκόπου, Μελενίκου, Πετρίτσης και άλλων, ησχύνοντο ν’
αποκαλώσιν εαυτούς Βουλγάρους, κατηργούντο ή εξεμηδενίζοντο τα ολίγιστα
Βουλγαρικά σχολεία, άτινα υπήρχον εν τοις διαφόροις διαμερίσμασι, οι πράκτορες
του Βουλγάρου εξάρχου εκρύπτοντο εν ταις τρώγλες των. [...]
Αλλ’ αφότου η
εθνική ενταύθα εργασία αφηρέθη από του συλλόγου, δι’ ους άλλοι οίδασι λόγους, η
όψις της περιφερείας Σερρών ουσιωδώς μετεβλήθη. Ουδαμού του Νευροκόπου εξερέσει
της πρωτευούσης και της Στάρτσιστας, υπάρχει σχολή ελληνική, ουδαμού των
διαμερισμάτων Μελενίκου και Πετρίτσης εξαιρέσει των πρωτευουσών, αλλ’ οποία
είνε και τα ελληνικά σχολεία των ανωτέρω κωμοπόλεων; Τα μεν του Μελενίκου υπεβιβάσθησαν
πολύ της προτέρας των θέσεως, τα της Πετρίτσης κινδυνεύουν να μείνουν άνευ
μαθητών. Βουλγαρικά σχολεία ενώ δεν υπήρχον ουδέ πέντε καθ’ όλην την
περιφέρειαν Σερρών, και ταύτα ελεεινά και άσωγα και άνευ σχεδόν μαθητών, ήδη
σχεδόν επενταπλασιάσθησαν, εισί δε πλήρη μαθητών διδασκομένων εν μεν ταις
Βουλγαροφώναις κοινότησι τη Βουλγαρική μόνον γλώσσαν, εν δε ταις μικταίς προς
την Βουλγαρίαν και την ελληνικήν και τουρκικήν [..]».
Η «ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ» ΤΟΥ ΔΕΜΙΡ ΙΣΣΑΡ
Στα μέσα Ιανουαρίου 1884 ο πρόεδρος της προ δεκαετίας
συσταθείσας «Φιλοπροοδευτικής Αδελφότητος» του Δεμίρ Ισσάρ, Εμμανουήλ
Συμμέτζος, ανέγνωσε την ετήσια λογοδοσία του σωματείου, που ουσιαστικά
αναφερόταν στα πεπραγμένα του έτους 1883.
Η Φιλοπροοδευτική Αδελφότητα αριθμούσε 120 τακτικά μέλη, 5 επίτιμα, 2 μεγάλους ευεργέτες, 3 ευεργέτες και 12 δωρητές. Διέθετε επίσης δύο υποτρόφους στα σχολεία του Δημητρίου Μαρούλη στις Σέρρες και δύο άλλους στα σχολεία του Δεμίρ Ισσάρ.
Τρεις απώλειες σημάδεψαν την Αδελφότητα κατά το 1883. Η μία ήταν ο θάνατος του Αργυρού Βακή, ενός εκ των ιδρυτών και μεγάλων ευεργετών της, στη μνήμη του οποίου τελέστηκε μνημόσυνο με μεγάλη συμμετοχή του κόσμου και εκφώνηση επικήδειων λόγων από τους Δ. Οικονόμου και Μ. Γράτσιο. Οι άλλες δύο απώλειες ήταν ο θάνατος του Δημ. Λιόντα Σαπουντζή, μέλους της Αδελφότητας, όπως και της Σουλτάνας Μπασλή, δωρήτριας.
_________________________________________
* Από την έρευνα «Οι Σέρρες και οι Σερραίοι μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων», τόμος Α΄, σελίδες 204-208
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου